Tolkiens verraderlijke dichtkunst
Wie is Tom Bombadil? 'Hij is,' antwoordt zijn vrouw Goudbezie wanneer Frodo haar die vraag stelt in In de ban van de ring. Tom Bombadil is een ongrijpbaar, eeuwenoud wezen, onlosmakelijk verbonden met de mythen en sagen van Midden-Aarde, waar In de ban van de ring slechts een fractie van is. In die trilogie worden gedichten voorgedragen waarvan gezegd wordt dat ze uit ‘het Rode Boek’ komen, een bundel verzen uit de Gouw. Tolkien bracht in 1962 De avonturen van Tom Bombadil uit als een selectie gedichten uit dit ‘Rode Boek’. In werkelijkheid is de bundel een verzameling van grotendeels eerder gepubliceerde gedichten die hij herschreef om ze een Midden-Aards thema te geven. Afgelopen jaar is een nieuwe editie van De avonturen van Tom Bombadil, geïllustreerd door Pauline Baynes en voorzien van commentaar van Tolkienisten Christina Scull en Wayne G. Hammond, vertaald en uitgebracht in een prachtige kleine hardcoverversie.
Tolkien dicht in een stijl die verraderlijk simpel overkomt. Van de ingewikkelde geschiedenis van Midden-Aarde is weinig te bekennen in deze bundel: er is een gedicht over een kat, en één over een olifant (het weinig overtuigende idee is dat dit over een mûmak gaat, de vechtolifant uit De twee torens). In de gedichten over Tom Bombadil is Tom speels, vrolijk, kleurrijk, geschikt voor kinderen. De eerste twee gedichten, De avonturen van Tom Bombadil en Bombadil gaat uit varen, zijn geschreven in een simpel rijm: 'De oude Tom Bombadil was een vrolijk kwastje/zijn laarzen waren geel en knalblauw was zijn jasje'.
Maar natuurlijk zit er bij professor Tolkien meer achter. Net als Boer Gilles van Ham, een kinderverhaal dat hij voordroeg als academische lezing, is Tom Bombadil oorspronkelijk bedacht voor kinderen en daarna uitgewerkt voor professoren. De meeste gedichten in deze bundel waren oorspronkelijk gepubliceerd in tijdschriften voor academici. En hoewel de pakkende ritmes makkelijk te volgen zijn voor de lezer, heeft Tolkien hier bij veel gedichten hard aan gewerkt.
Tolkiens gedichten zijn muzikaal. Een aantal is ook werkelijk op muziek gezet, zoals Zwervend leven, dat onder de Engelse titel Errantry op Youtube gevonden kan worden: het volgt het ritme van het veel geparodieerde lied I am the Very Model of a Modern Major-General. Tolkien vond hiervoor een rijmschema uit dat zo ingewikkeld was dat hij het nooit meer zou doen: alle rijmende delen bestaan uit drie lettergrepen, en hij rijmde zowel zinsdelen halverwege de regel als aan het eind ervan. Voor de gedichten is de oorspronkelijke vertaling van Max Schuchart uit 1962 gebruikt, en in zijn vertaling werkt dit schema niet goed. De vertaling past slecht in het ritme en gebruikt ongrammaticale constructies waar Tolkien dat niet doet:
Winden van schepen diep belaân
riep hij aan om te dragen hem
over rivieren zeventien
die licht konden vertragen hem
(He called the winds of argosies
with cargoes in to carry him
across the rivers seventeen
that lay between to tarry him)
Is het onmogelijk om Tolkiens poëzie naar het Nederlands te vertalen? Vorig jaar verscheen de Nederlandse vertaling van Tolkiens Beowulf, waarin ook het gedicht Het lied van Beowulf voorkomt, en dat is prachtig vertaald door Renée Vink, die in deze bundel alleen het commentaar vertaalde.
Het boekje van driehonderd kleine pagina’s bestaat voor de helft uit de gedichten. De andere helft is het zeer complete commentaar van Scull en Hammond, dat door trouwe Tolkienfans zeer gewaardeerd worden, en waarin alle eerdere versies van de gedichten zijn toegevoegd. Het commentaar bij De man in de maan bleef te laat op is het nuttigst voor de Nederlandse lezer, omdat hier de achtergrond van het gedicht wordt gegeven, dat gebaseerd is op het Engelse kinderrijmpje Hey diddle diddle.
De gedichten lezen niet allemaal even vlot in de Nederlandse vertaling, maar ze zijn nog altijd vermakelijk. Wie genoot van de gedichten in In de ban van de ring moet eens naar deze bundel kijken, die ook nog eens erg mooi staat in de boekenkast.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Kanta
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
