De herontdekking van de hemel

Er is in Nederland lang geen boek uitgebracht dat met zo veel mysterie omgeven is als De Harpij van A.N. Ryst. Want wie is toch deze schrijver, van wie we nog nooit eerder gehoord hebben, en die nu ineens debuteert met dit omvangrijke boek? Eén ding is zeker: als Ryst werkelijk een debutant is, dan is hij bijzonder getalenteerd.

Uitgeverij Querido, die De Harpij publiceert, houdt het mysterie rondom de schrijver goed in stand. Op de website staat de schrijver incorrect vermeld als J.A. Ryst, en het boek wordt alleen in hun najaarscatalogus vermeld. Verder valt uit de flaptekst niets meer op te merken dan dat de schrijver een man moet zijn, van minstens middelbare leeftijd, aangezien hij “meer dan twintig jaar in stilte gewerkt” heeft aan deze roman. Een pseudoniem van een reeds bekende schrijver ligt voor de hand, zeker omdat de grootsheid van het onderwerp en de uitwerking ervan wel erg goed in elkaar zitten voor een debuutroman.

De roman opent met een verslag van een man die begin deze eeuw in de VS is gevonden. Maradique eet niet, slaapt niet, en blijkt ook al niet te hoeven ademen. In de inrichting waarin hij is opgenomen wordt het personeel langzaam gek. Hij beweert dat hij een duivel is, en met behulp van een tolk (in de hel spreken ze blijkbaar een oud-Slavische taal) begint een dokter zijn verhaal, het verhaal van de harpij, op te schrijven. Dit verhaal speelt zich af in het land Boon-Tee, een land waar engelen nog af en toe kunnen ingrijpen in het menselijk handelen, maar God het steeds lastiger krijgt.

Twee engelen vallen uit de hemel: de één wordt een homoseksuele mens, de ander wordt een duivel. Een tweeling wordt verliefd op elkaar. Twee vrouwen worden verkracht: de één begint een religieus-extremistische vrouwendictatuur, de ander vindt vrede en geluk bij haar verkrachter. Ryst verkent de extremen van de mensheid, in een fantasysetting die deze situaties voor de lezer acceptabel maakt. De achterflap vertelt overigens dat dit boek magisch-realistisch is, maar een definitie die dit genre van dat van fantasy kan onderscheiden is (nog) niet te vinden. Een boek waarin een harpij jacht maakt op mensen, waarin magie kan genezen en kan doden, en waarin een duivel iemands ziel uit zijn lichaam kan zuigen, kan je dat niet onder beide genres scharen? Of mogen wij een boek geen fantasy noemen als de christelijke god erin voorkomt?

De roman vergt wat inspanning in het begin. Als Maradique eenmaal op gang komt, brengt hij een mooi verhaal, maar soms springt het verhaal terug naar zijn heden, waarin hij aan tafel zit met de arts en de tolk. Op die momenten vertelt hij chaotisch, te begeesterd, van de hak op de tak. Dit gaat echter wennen, Maradiques onderbrekingen en samenvattingen worden zelfs welkom.

Voor het feit dat er blijkbaar twintig jaar aan deze roman gewerkt is, is het verhaal verrassend actueel – of zijn wij zo weinig veranderd in twintig jaar? Er zitten ook werkelijk realistische elementen in dit boek, dat een scherpe analyse van de mensheid geeft, en een verrassende verklaring omtrent de afwezigheid van God in onze wereld. Voor atheïsten is het verhaal fascinerend. Wie dogmatisch gelovig is, zal geschokt zijn door dit boek, waarin God verklaart waarom homoseksualiteit prima is, en waarin een duivel verklaart waarom God er niet meer is. En wie gelooft dat de werkelijke boodschap van het geloof liefde is, zal het boek waarderen.

Het is natuurlijk een fikse pil, van zo’n zevenhonderd bladzijden, en ergens zijn er nog wel meer parallellen te trekken tussen dit boek en De ontdekking van de hemel van Harry Mulisch, al is De Harpij een stuk minder filosofisch en theoretisch onderbouwd. Toch is dit vooral een werkelijk origineel verhaal, dat met weinig te vergelijken is, en dat is een bewonderenswaardige prestatie.