De vernietigingskracht van eindeloze consumptie
Op het eerste gezicht is dit boek een ver-van-mijn-bedshow voor Nederlandse lezers. Sofi Oksanen, zelf het kind van een Finse vader en een Estische moeder, schrijft in Een bundel haarspelden (2003, Nederlandse vertaling 2014) over de moeilijke verhoudingen tussen communistisch Estland en kapitalistisch Finland, vanuit het perspectief van drie generaties vrouwen. Dit boek, Oksanens debuutroman en haar derde boek dat naar het Nederlands is vertaald, is een confronterend boek voor Finse lezers, die met hun neus op de feiten van hun goedkope zuipreisjes naar Estland gewezen worden. Wat de vertaling dan toch rechtvaardigt, is het feit dat dit ook een sterk boek is over het veel universelere thema van ongeremde consumptie.
Katariina is ingenieur in Sovjet-Estland als ze een Finse man tegenkomt – hoewel hij een centraal personage is, wordt zijn naam niet genoemd. Dit is een terugkerend thema: mannen met wie de hoofdpersonen een relatie aangaan, worden niet bij hun (echte) naam genoemd. De man neemt Katariina mee naar Finland, waar ze een dochter krijgen, Anna. Katariina worstelt met het leven in Finland en probeert haar dochter zo Fins mogelijk op te voeden, terwijl de Finse vader zelf het grootste deel van de tijd in Moskou is en daar vreemdgaat. In Finland moet Anna integreren, op familiebezoek in Estland moet ze er altijd zo westers (Fins) mogelijk uitzien. Anna, die altijd een moeilijke eter is geweest, groeit op met een eetstoornis die ze zelf ‘boulimirexia’ noemt – een intense, zich jarenlang voortslepende dwang om af te vallen, afgewisseld met gigantische vreetbuien.
In Een bundel haarspelden worden Anna’s boulimia en Katariina’s worsteling met communisme en kapitalisme met elkaar afgewisseld. Op het eerste gezicht lijken deze twee onderwerpen vrijwel niets met elkaar te maken te hebben, wat het begin van het boek verwarrend maakt. Het wordt echter snel duidelijk dat alle gebeurtenissen in dit boek zich rond hetzelfde thema concentreren: consumptie. Anna overconsumeert in een wereld waarin alles verkrijgbaar is, en voelt zich hier niet schuldig over. Katariina wordt gedwongen enorme hoeveelheden Finse producten mee te nemen naar Estland om daar in de gunst te blijven bij familie, vrienden en douanebeambten. Tegelijkertijd komen Finnen massaal naar Estland voor de goedkope drank en hoeren. Katariina’s grootouders, die de tijd van Stalin meemaakten, hadden daarentegen niets te consumeren. Oksanen weet deze drie verhaallijnen naast elkaar te presenteren zonder direct de aanval te openen op het kapitalisme of het communisme. Ze presenteert de stereotypen over beide levensstijlen en toont waar ze vandaan komen, maar laat het aan de lezer over om hier conclusies over te trekken.
Het boek is mooi vertaald, en de Estische zinnen en uitspraken zijn in de Nederlandse vertaling direct overgenomen, met een Nederlandse vertaling, wat de context van het boek erg dichtbij brengt. De vertaling van de titel zelf is minder overtuigend. In het Fins heet het boek Stalinin lehmät, wat letterlijk ‘Stalins koeien’ betekent, en alle andere vertalingen geven een equivalent van deze titel: "Stalins koeien zijn geiten,” legt de verteller uit. Al zie je dat het geiten zijn, onder Stalin kun je ze maar beter koeien noemen als hij hierom vraagt, anders ben je je leven niet zeker. In het Deens is de vertaling van de titel trouwens erg mooi: Stalins køer betekent zowel ‘Stalins koeien’ als ‘Stalins rijen’, en het laatste verwijst naar de eindeloze rijen waar mensen de hele dag in moesten staan om levensmiddelen te kunnen bemachtigen in de USSR. De ‘bundel haarspelden’ lijkt direct te verwijzen naar Anna’s leven: in het goedkope Estland kon Katariina hele bundels haarspelden en andere versiersels kopen, al mocht ze die in Finland niet gebruiken omdat ze er dan te Estisch uit zou zien, en op latere leeftijd, als een Estische hoer.
Oksanen laat op een unieke manier zien hoe gecompliceerde stereotypen kunnen ontstaan door onwetendheid, maar ook hoe ze in stand gehouden kunnen worden door degenen die ondanks hun eigen kennis niet bereid zijn ze onderuit te halen.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Kanta
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
