Ja, hij zal gelezen worden!

‘De Javaan wordt mishandeld!’ Honderdvijftig jaar geleden galmde deze kreet van de pagina’s van Max Havelaar. Dé Max Havelaar, wordt nu gezegd, maar hoeveel mensen horen deze wanhoopskreet nog in deze eeuw? Eduard Douwes Dekker greep de ‘mooischrijverij’ van de negentiende eeuw bij de lurven om onder het pseudoniem Multatuli een verhaal te schrijven dat iedere lezer aan zou grijpen. Nu de echo’s van de noodkreet afsterven, verstomd door de verplichting het inmiddels ouderwetse werk in de klas te lezen, neemt Martijn Adelmund de last van Multatuli over.

Als de levenden niet verder uit te melken zijn, kun je altijd nog terugvallen op de doden. Wanneer de nieuwe assistent-resident Max Havelaar in Lebak aankomt, probeert hij de verregaande corruptie van de regent onder de aandacht te brengen. Nederland heeft het gebruik van de magie die de doden tot leven wekt inmiddels verboden, omdat de mensenetende ‘slapers’ zich nog wel eens op de levenden willen storten. Maar wie in Nederland wil er toegeven dat het wel héél goed uitkomt dat de plantages een stuk meer opbrengen als je er ook zombies op laat werken?

Inderdaad, dit is het zoveelste boek in de stijl van Seth Grahame-Smiths Pride and Prejudice and Zombies. Maar Adelmund heeft een stuk harder gewerkt dan Grahame-Smith, die kon profiteren van het feit dat het Engels weinig is veranderd sinds de achttiende eeuw. Pride and Prejudice and Zombies is voor negentig procent de onveranderde tekst van Jane Austen, waar de passages met zombies tussen zijn gekwakt. Adelmund, daarentegen, plunderde de Nederlandse literatuurgeschiedenis om een goed samenhangend verhaal te maken. Hij leent zes hoofdstukken van De stille kracht, de roman van Louis Couperus waarin hij suggereert dat er in Nederlands-Indië angstaanjagende krachten spelen die de Nederlandse overheerser nooit zal begrijpen.

Wellicht is deze recensie zo positief omdat we gezien hebben hoe afschuwelijk slecht deze onderneming af had kunnen lopen. Na het succes van Pride and Prejudice and Zombies schreef Grahame-Smith helemaal zelf het belachelijke boek Abraham Lincoln: Vampire Slayer, waarin Lincoln zijn gevecht tegen de slavernij begint omdat hij ontdekt dat de slaveneigenaren vampiers zijn. Grahame-Smith veegt de volledige slavernijgeschiedenis van de VS van tafel. De werkelijke gruwel was natuurlijk het feit dat slaven gebruikt werden door hun medemensen, en niet door fictieve monsters. Nee, lees dan Adelmund, die zijn lezers kan laten genieten van een goed, bloederig zombieverhaal, en ze tegelijkertijd een zwart hoofdstuk uit de Nederlandse geschiedenis bijbrengt.

In zijn nawoord verdedigt Adelmund zich bij voorbaat tegen geklaag. Hij wijst de lezer erop dat Multatuli goed op de hoogte was van theatrale technieken die lezers trekken, en schiet iets te ver door met de vergelijking dat Multatuli zich gedroeg ‘als de Quentin Tarantino van zijn tijd’. Om dit te rechtvaardigen citeert Adelmund Multatuli: ‘dan is er in mijn verhaal nog plaats voor een slachtoffer dat stuiptrekt en gilt’. Helaas is dit citaat uit zijn verband getrokken: Multatuli schrijft dit juist als kritiek op de sensationele bloederigheid van de Romantiek. Een zombieboek maken van de Max Havelaar is prima, maar het is niet nodig om te doen alsof Multatuli dit het gaafste idee ooit zou vinden.

Maar hoe hard zal er geklaagd worden? Toen Gijsbert van Es’ hertaling verscheen in 2010, werd het literair Nederland rood voor de ogen. Heiligschennis was het, mishandeling van een prachtig literair werk. Een grof schandaal! Kortom, al het kruit is al verschoten op Van Es. Wie nog een originele manier over heeft om verontwaardigd te zijn over Adelmund, mag zich melden. Ik voorzie eerder een gelatenheid, een vertwijfeld grijpen naar het hoofd en de drank, verzuchtend dat de jeugd hopeloos verloren is. Droogstoppels, gaat uw gang. Maar ondertussen legt een nieuw lezerspubliek de Donald Duck neer om dit boek eens te bekijken, misschien het enige boek dat ze dit jaar gaan lezen, literatuur is niet hun ding, maar ze vonden het verhaal van Resident Evil toch wel heel gaaf... en Multatuli zal gelezen worden!