Rommelig relaas

Voor de liefhebbers van Amerikaanse coachingsboeken lijkt De herinneringen die er nog zijn van de Canadese lifecoach Steph Jagger een logische keuze als je meer wilt weten over moeder-dochterrelaties en dementie. Jagger schreef eerder al Unbound (niet vertaald), een boek over soulsearching op ski’s. Qua thematiek vertoont dit boek enige overlap: ook hier is een van de onderwerpen Jaggers zoektocht naar haar eigen identiteit.

Jaggers moeder ontvangt de diagnose dementie en daarop besluiten moeder en dochter samen een kampeerreis te maken. Jagger beschrijft de roadtrip op een liefdevolle en warme manier. De ondertitel geeft dit deel van het boek prima weer: Mijn moeder, dementie, en een reis door de Rocky Mountains. Tijdens de reis ontdekt Jagger veel over zichzelf: hoe staat zij in het leven? De lezer wordt intussen gevoed met coachingsvragen, ervaringsverhalen en algemene feitenkennis.

Het is jammer dat Jagger in het begin van het boek al veel weggeeft over wat ze ontdekt. Ze noemt op de eerste pagina van de inleiding bijvoorbeeld een opgerakelde familietragedie, waarover je als lezer meer zou willen weten. Dat komt in het boek echter nauwelijks uit de verf.

Deze rommeligheid komt vervolgens in elk hoofdstuk terug. Er worden snelle sprongen gemaakt tussen onderwerpen. Als de moeder in het verhaal een wandeling maakt en er een angstaanjagend moment plaatsvindt, wordt dat direct gevolgd door een coachingsvraag, eigen reflectie, algemene natuurbeschrijvingen en daarna natuurhistorische feitjes en statistiek. Soms wordt een ander boek of een mythe genoemd, zonder dat dit goed toegelicht worden.

Daarbij herhaalt de kern zich op dezelfde manier. Jagger vermeldt bijvoorbeeld meerdere keren de boodschap dat de natuur iets anders heeft te vertellen dan alleen wetenschappelijke kennis. Ze combineert dat feit met de les dat stilte een kracht is. Die verbindt ze vervolgens aan het vrouwelijke dat ze heeft afgewezen, mede door de maatschappij.

De combinatie van herhaling en rommeligheid zou een krachtig middel kunnen zijn om de lezer dementie zelf te laten ervaren. Denk aan een roman als Hersenschimmen van J. Bernlef, waarbij de auteur met taal laat zien hoe dementie je wereld letterlijk kleiner maakt. Dat is in dit boek echter niet het geval. Jagger laat ook de effecten van dementie zien door te beschrijven hoe bepaalde gesprekken zich eindeloos herhalen, maar de keuzes qua structuur dragen hier niet bij aan de inhoud.

In de chaos staan soms mooie zinnen: 'Misschien is dit wat leven werkelijk is als we zouden ophouden zo snel te bewegen. Dan is het een oneindige loop die ons tegelijkertijd ergens in brengt en uit haalt.' Tegelijkertijd volgen dit soort zinnen elkaar soms zo snel op of worden ze direct opgevolgd door een triviaal detail van de reis, dat het effect teniet wordt gedaan.

Janke Greving nam de vertaling voor haar rekening. Helaas gaat daarin ook het nodige mis, wat het leesplezier niet ten goede komt. Verwijswoorden zijn soms onjuist gekozen: 'Pijn reist door families totdat iemand bereid is het te voelen.' Duidelijker vertalen had het verhaal bovendien krachtiger gemaakt. ‘Wisdom’ wordt als plaatsnaam niet vertaald en later als begrip wel, waardoor een woordspeling uit het origineel wegvalt. En soms lees je een onbegrijpelijke zin als: 'Het hing op de dingen die niet gezegd werden, net zoals ik mijn hele leven had gedaan.' Mogelijk vervalt dit probleem in de oorspronkelijke, Engelstalige versie.

Helaas bevat dit boek te veel onvolkomenheden om het aan te raden. Er is veel boeiend materiaal te vinden, maar de kracht ervan sneuvelt in deze uitwerking. Dat maakt dat andere titels een betere keuze zijn als je wilt weten wat de effecten van dementie zijn of als je wilt ontdekken welke invloed de relatie met je moeder heeft op je eigen identiteit.