Muzikale moed

Een duet, een intermezzo en een cadenza: de indeling van Een liefde in Auschwitz maakt symbolisch de liefde van beide hoofdpersonages zichtbaar. David en Zippi vinden elkaar in Auschwitz Birkenau, het grote vernietigingskamp van de nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze houden elkaar én de muziek vast, waardoor ze de mogelijkheden krijgen en de kracht vinden om te overleven. Dit boek is een goed onderzocht verslag van die waargebeurde overlevingsstrijd.

Het lastige van dit soort overlevingsverhalen is dat de verhalen an sich zo heftig zijn, dat je alleen vanwege die impact ze verplicht zou moeten lezen. Immers: alleen zo kun je je een beeld proberen te vormen van de immense ellende die oorlog, vervolging en uitsluiting veroorzaken. De wijze waarop dit soort verhalen verteld wordt, heeft echter ook impact. Precies die twee factoren schuren enigszins in dit boek.

Op de cover van Een liefde in Auschwitz wordt een heftig verhaal aangekondigd. Het gaat om een 'grote liefde'. En David, de mannelijke helft van het liefdeskoppel, vraagt zich volgens de introductietekst af: 'Had zij net zo veel van hem had gehouden als hij van haar? Het zou zeventig jaar duren voor hij antwoorden kreeg.' Dat zijn grote uitspraken, die het boek slechts ten dele recht doen. Dat komt ook doordat je als lezer de oorzaak van die enorme tijdsperiode leert kennen, waardoor je het citaat in een ander daglicht plaatst.

Het boek start met een door journalist en auteur Keren Blankfeld bedachte introductie over de kennismaking van de twee geliefden. Hoewel Blankfeld goed en zeer uitgebreid onderzoek heeft gedaan - aan het einde van het boek vind je pagina’s vol met verwijzingen om dat te bewijzen -, doet deze bedachte opmaat te prototypisch aan. Ook in latere delen waarbij Blankfeld zaken zelf bedenkt of invult op basis van informatie, verliest het boek kracht. Die kracht zit juist in de informatie die Blankfeld wel boven tafel wist te krijgen.

Na de proloog lees je in hoofdstukken die om en om van perspectief wisselen, de voorgeschiedenis van de geliefden David en Zippi, hun ontmoeting, hun liefde en hun leven na het kamp. Je krijgt al deze informatie van een alwetende verteller die soms met een vooruitwijzing de lezer laat voelen welke kant het verhaal opgaat. Opnieuw zit hier de toon van de verteller de kracht van het verhaal zelf in de weg. Je wordt als lezer te veel gestuurd, terwijl de inhoud zelf al voldoende richting geeft.

Toch is de toon van Blankfeld en in de vertaling van Ruud van der Helm en André Haacke op andere punten juist prettig. De stijl zorgt voor een toegankelijk boek en de mate van details delen is evenwichtig. De auteur laat zien dat ze durft te beperken waardoor de kern sterker wordt. Terwijl je als lezer de ene na de andere verschrikking in het kamp én daarna leest, klinkt vanaf iedere pagina hetzelfde mantra. Overleven in dit soort situaties wordt bepaald door een verbintenis met anderen, maar vooral door volkomen willekeur. Die heftige boodschap wordt op een nuchtere toon door Blankfeld gepresenteerd. Dat maakt dit boek inhoudelijk toch de moeite waard.

Wil jij ook meer en leuker lezen? Lees dan dit boek voor de Hebban Reading Challenge van 2024!

Vink er bijvoorbeeld de volgende checklistcategorieën mee af: 'Lees een duister boek' en 'Lees een moedig boek'. Meedoen kan via Hebban.nl/challenge.