Huiveringwekkende historie

'We zijn allemaal toeschouwers bij genocide geweest.' Samantha Power windt er in Een probleem uit de hel geen doekjes om. Al in het eerste hoofdstuk wordt de conclusie van het boek gepresenteerd: 'geen enkele Amerikaanse president heeft ooit politiek nadeel ondervonden van zijn onverschillige houding' tegenover genocide. En zolang de politiek hierop niet afgerekend wordt, is er weinig hoop voor de wereld.

Power weet waar ze het over heeft. Als oorlogscorrespondent en VN-afgezant in de regering van Barack Obama heeft ze ervaring met de horrorsituaties die ze beschrijft en het juridische speelveld dat probeert deze ellende tegen te gaan. De kennis die ze heeft opgebouwd zie je niet alleen terug in de eindeloze pagina's met bronnen en verantwoording. Je ziet het ook in de manier waarop ze vertelt, door feiten met persoonlijke verhalen op een dusdanige manier te combineren dat er geen mogelijkheid is om aan haar conclusies te ontsnappen.

De hoofdstructuur waarvoor de auteur gekozen heeft, is een chronologische. Daarbinnen lopen twee verhaallijnen parallel: een juridische en een niet-juridische. Voor die laatste hanteert ze een vaste cyclus: waarschuwing > erkenning > reactie > nasleep. Aan de hand van deze volgorde laat Power zien hoe er op verschillende plaatsen in de wereld in verschillende decennia genocide plaatsvond zonder ingrijpen van de Verenigde Staten of de internationale gemeenschap in algemenere zin.

Die hoofdstukken zijn zeer aangrijpend om te lezen. De auteur weet hoe ze de lezer kan raken, ze maakt de beschrijving van ieder genocidevoorbeeld persoonlijk met verhalen van getuigen, slachtoffers of andere betrokkenen. Zo wordt de genocide in Armenië beschreven door de ogen van een slachtoffer en een ambassadeur. Ook in de hoofdstukken die over andere voorbeelden gaan, weet ze steeds met concrete verhalen en cijfers te komen waardoor de inhoud onder je huid kruipt. Op die manier neemt Power je mee langs een eindeloze reeks van ellende in onder andere Irak, Bosnië, Cambodja en Rwanda.

Daarnaast koppelt ze op een prachtige manier het leven van Raphael Lemkin (slachtoffer van de nazi's) aan zijn juridische strijd om genocide erkend te krijgen in de internationale verdragen en wetgeving. De juridische verhaallijn is droger om te lezen, al blijft het indrukwekkend hoeveel feiten en details Power weet te benoemen en hoe ze oog houdt voor de mensen die de strijd leveren.

In de vertaling van Joke Traats blijft de vertelkracht van de auteur alle 700 pagina's overeind. Dat maakt desondanks de leeservaring geen prettige. Power laat immers van de eerste tot de laatste pagina weten dat er sprake is van een uitzichtloze situatie zolang er niets verandert. Dat stemt je als lezer allesbehalve hoopvol. Omdat deze boodschap direct in het voorwoord vermeld staat, lees je al het beschreven leed vanuit dit kader, waardoor je af en toe letterlijk op adem moet komen. 

Het is heftig dat je na het lezen zo enkele actuele voorbeelden kunt toevoegen waarbij de gepresenteerde cyclus zich herhaalt. Dat maakt dit boek een huiveringwekkende historie die je gebroken achterlaat. Zolang de wereld zich verschuilt achter het hebben van te weinig kennis, invloed of verantwoordelijkheid, zal diezelfde wereld niet de wil hebben om echt op tijd op te staan tegen genocide.

Wil jij ook meer en leuker lezen? Lees dan dit boek voor de Hebban Reading Challenge van 2024!

Vink er bijvoorbeeld de volgende checklistcategorieën mee af: 'Lees een pittig boek' en 'Lees een ongezellig boek'. Meedoen kan via Hebban.nl/challenge.