Een sterk staaltje gesublimeerde geschiedschrijving
De Peruaanse schrijver Mario Vargas Llosa (1936) wint in 2010 de Nobelprijs voor de Literatuur voor 'de manier waarop hij machtsstructuren in kaart brengt en zijn scherpzinnige beelden van het verzet, de opstandigheid en de nederlaag van het individu'. Ook in de nieuwe roman Bittere tijden, vertaald door Eugenie Schoolderman en Arie van der Wal, draait alles om de nietigheid van individuen, die niet beseffen dat ze ‘poppetjes in de handen van een geniale poppenspeler’ zijn.
De auteur analyseert een onverkwikkelijk hoofdstuk uit de geschiedenis van Guatemala, dat tussen 1944 en 1954 een democratische lente beleeft onder het bewind van president Arévalo en zijn opvolger Arbenz Guzmán. Een periode van hoop voor de arme bevolking, in een land waar feodale structuren de sociale vooruitgang belemmeren. In 1954 wordt Arbenz met militaire hulp van de Verenigde Staten verdreven. Ze smoren de jonge democratie in de kiem door de hervormingen valselijk af te serveren als communistische infiltratie en schuiven de hardvochtige, niet bijster intelligente dictator Castillo Armas, naar voren. Guatemala en zijn bevolking moeten bloeden om de privileges van een handvol hebzuchtige grootgrondbezitters en een groot Amerikaans bedrijf veilig te stellen. Hallucinant hoe de V.S. erin geslaagd is om zelfs de kwaliteitspers in de westerse wereld bij dit alles te misleiden.
De proloog is belangrijk om die cynische logica te bevatten. Met een citaat uit Propaganda (1928) van Edward Bernays, de ‘vader van de public relations’, maakt de auteur zijn punt.
‘Het opzettelijk en intelligent manipuleren van de gewoonten en meningen van de massa is een belangrijk onderdeel van de democratische samenleving. De mensen die deze verborgen maatschappelijke mechanismen manipuleren, vormen een onzichtbare regering die de ware heersende macht in ons land vertegenwoordigt.’
Tot zover de macro-economische achtergrond. Welke mechanismen er precies gespeeld hebben om de realiteit te vervangen door ‘een beminnelijke vorm van fictie’ komen we verder niet te weten. Vargas Llosa belicht liever de vele pionnetjes van het schaakspel en hoe zij deze woelige periode hebben ervaren. Hij hanteert een onderhoudende, zakelijke schrijfstijl in de derde persoon en maakt gebruik van tijdssprongen en wisselende perspectieven. De personages reflecteren over de politieke toestanden, begrijpen niet wat hen overkomt en delen hun interpretaties. Het is aan de lezer om het kluwen te ontwarren in die overvloed aan informatie en historische duiding. Een minimale voorkennis over de geschiedenis van Centraal-Amerika is daarbij geen overbodige luxe. Het gaat om echte gebeurtenissen en bestaande personen, waarvan je de biografieën makkelijk terugvindt op Wikipedia. Wordt het plaatje completer door zoveel stemmen aan het woord te laten? Krijgen we via een analytische benadering grip op de werkelijkheid? Het gevoel overheerst dat die aanpak de gefantaseerde verdraaiing van de realiteit net versterkt.
Verder verlevendigt de auteur de historische feiten, door er fictie en complottheorieën in te verweven. In hun meedogenloosheid krijgen corrupte dictators en andere slechteriken iets vermakelijks. Johnny Abbes Garcia spant de kroon. Dat deze koelbloedige moordenaar een notoir bordeelbezoeker was, staat mogelijk gedocumenteerd als voetnootje in de geschiedenisboeken. Dat diezelfde folteraar de hoertjes graag in hun – liefst stinkende – gleuven likt, zullen we maar beschouwen als een vermakelijk fantasietje. Ook de mysterieuze Martita Parra, minnares van dictator Armas, spreekt tot de verbeelding. Haar naam is fictief, vermoedelijk om juridische redenen.
Een korte vingerwijzing naar Donald Trump in de epiloog bevestigt de trieste slotsom dat het einde van alle ellende nog bij lange na niet in zicht is. De 84-jarige auteur voegt met Bittere tijden een sterk staaltje gesublimeerde geschiedschrijving toe aan zijn omvangrijke oeuvre.
‘Ik heb een intreurig beeld gekregen van de mens. Het lijkt wel of er in ons allemaal diep vanbinnen een monster schuilt. Dat alleen maar wacht op het geschikte moment om naar buiten te komen en verwoestingen aan te richten.’
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Karla De Greeve
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
