Een vermakelijke interculturele soap

In Brick Lane (2003), de debuutroman van de Brits-Bengaalse auteur Monica Ali (1967), komt een tienermeisje uit Bangladesh, na een gearrangeerd huwelijk met een oudere man, langzaam los uit haar isolement. Het boek werd verfilmd en genomineerd voor de Man Booker Prize. Ali’s volgende drie romans waren minder succesvol. Na elf jaar windstilte treedt ze opnieuw op de voorgrond met Een liefdeshuwelijk. Nadia Ramer verzorgde de Nederlandse vertaling.

Londen 2016. Yasmin en Joe werken allebei als arts in een ziekenhuis en lopen rond met trouwplannen. De tijd is aangebroken om Yasmins traditionele Bengaalse familie kennis te laten maken met Joe’s moeder Harriet, een vrijgevochten academica en feministe. Die nakende ontmoeting stresseert Yasmin, haar broer Arif doet er nog een schepje bovenop door de aandacht te vestigen op gewaagde foto’s van Harriet, die in de media circuleren. Dat terwijl in Yasmins familie nooit gesproken wordt over seks en andere delicate onderwerpen. Maar de gevreesde cultuurclash draait anders uit dan verwacht en zet een draaikolk van gebeurtenissen in gang, die het leven van alle betrokkenen zal ontregelen.

Ali portretteert de levendige personages met warmte en mededogen, zonder hun kleine kantjes te verdoezelen. Rake overpeinzingen en zintuiglijke beschrijvingen vertellen meer dan er letterlijk te lezen is en brengen onderliggende emoties naar de oppervlakte. Op het einde hebben haar hoofdpersonages een opmerkelijke ontwikkeling doorgemaakt, waardoor ze de stereotyperingen overstijgen.

Harriet is enkele keren aan zet, maar de hoofdrol is weggelegd voor Yasmin, die het merendeel van de korte hoofdstukjes trekt. Ze dompelt de lezer onder in haar getroebleerde leefwereld, waarin verwikkelingen op de werkvloer hand in hand gaan met amoureuze kopzorgen. Yasmin heeft moeite om voor zichzelf op te komen en wil niemand kwetsen, maar zodra ze onrechtvaardig behandeld wordt, slaagt ze erin om van zich af te bijten. De mensen uit haar omgeving krijgen gestalte via haar subjectieve beleving. Zo idealiseert ze het moedige huwelijk van haar ouders, dat op een sprookje lijkt binnen de cultuur waarin gearrangeerde huwelijken de norm zijn. Met Joe wil ze ook een liefdeshuwelijk sluiten, maar in hoeverre kent ze de werkelijke drijfveren van haar ouders en haar verloofde?

Op cruciale momenten verschuift het perspectief naar Sandor, Joe’s psychotherapeut, die als een alwetend verteller zijn licht laat schijnen op onuitgesproken trauma’s die Joe volgens hem vanwege zijn dominante moeder met zich meedraagt. Zijn expliciete psychotherapeutische duiding over seksverslaving en emotionele incest klinkt belerend, net als de medische uitweidingen in vakjargon die het boek doorkruisen.

Een bont gezelschap kleurrijke nevenfiguren passeert de revue. Het ziet ernaar uit dat de auteur ze heeft uitgekozen omwille van de maatschappelijke thema’s die ze nadrukkelijk wil aankaarten. Zo is de gesluierde Rania, hartsvriendin van Yasmin, een advocate, gespecialiseerd in discriminatiekwesties. Dat komt goed uit om een boompje op te zetten over racisme, vooroordelen en culturele toe-eigening. Het ergert Rania dat moslima’s enkel in praatprogramma’s op televisie worden opgevoerd om hun standpunt over de islam of de hoofddoek te verkondigen. Een experimentele zwarte schrijver van een klimaatthriller incasseert de kritiek dat hij beter een verhaal kiest dat ‘dichter bij huis’ ligt. Ironisch hoe Ali hier een verwachtingspatroon op de korrel neemt waarmee ze zelf als auteur te kampen heeft. Harriet en haar vriendin Flame presenteren zich als rabiate feministes, maar verwachten tegelijk van Yasmins moeder dat ze haar authenticiteit bewaart. Ze hebben de betuttelende neiging om personen met een andere achtergrond tot antropologische studieobjecten te reduceren. Die wisselwerking tussen referentiekaders levert een flinke brok situationele humor op, die tot uiting komt in pittige dialogen die barsten van communicatiestoornissen en foute aannames. Maar de moeizame relaties tussen ouders en hun kinderen en de perikelen rond liefde en seks vormen de hoofdmoot.

Een liefdeshuwelijk is een vermakelijke interculturele soap. Monica Ali speelt een vernuftig spel met vooroordelen en rekent kordaat af met dweperig oriëntalisme. En net wanneer je denkt dat de verhaallijnen beginnen te verzanden in clichés, weet ze de lezer te verrassen. Die dubbelzinnigheid geeft deze vuistdikke roman een diepere gelaagdheid. Het leven is nu eenmaal niet simpel!

‘En als je mensen alleen kunt beoordelen naar hun grootste wandaad, die ze misschien dieper betreuren dan wat dan ook, dan krijgt iedereen levenslang.’