Meer dan 6,0 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Hebban recensie

Hoe oorlogsgruwel de kinderlijke fantasie op scherp stelt

Karla De Greeve 16 november 2019 Hebban Recensent

Journalist en auteur Mazen Maarouf (°1978) groeit op in Beiroet als kind van Palestijnse vluchtelingen. Nadat hij doodsbedreigingen ontvangt omwille van zijn werkzaamheden, verhuist hij naar IJsland. Hij schrijft er drie dichtbundels en twee verhalenbundels. Grappen voor de schutters - vertaald uit het Arabisch door Richard van Leeuwen - bewerkstelligt zijn internationale doorbraak, het boek siert de longlist van de Man Booker International Prize 2019.  

De 14 fabelachtige kortverhalen spelen zich af in uiteenlopende decors. Tijd en ruimte blijven onbestemd, evenals de grotendeels anonieme personages. Verwacht geen afgelijnde verhalen, eerder fragmentarische scènes, losgerukt uit grimmige sprookjes. Als bindmiddel sluimert er op de achtergrond een oorlogslogica die het geheel een beklemmende sfeer meegeeft. Wreedheden horen nu eenmaal bij de dagelijkse werkelijkheid voor de ik-verteller(s), kinderen of jonge volwassenen die nooit anders gekend hebben.    

Het langere titelverhaal zet de toon voor de rest van de bundel. Een jongetje steekt zijn bewondering voor de schutters niet onder stoelen of banken, soldaten met geweren die beschikken over leven en dood. Om respect af te dwingen moet je angstaanjagend uit de hoek komen. Het kind beweegt hemel en aarde opdat ze zijn zwakke vader een oog zouden uitsteken. Een glazen oog betekent aanzien, net als in elkaar geslagen worden door die machtige mannen.    

De dood en lichamelijke verminkingen zijn nadrukkelijk aanwezig. In Matador sterft dezelfde persoon zelfs drie keer. Empathie en emoties laat je beter niet toe als je constant in overlevingsmodus functioneert. Alle verhalen stralen een kille afstandelijkheid uit. Tegelijk geeft de vage grens tussen de werkelijkheid en het groteske ze een surreële speelsheid, als tegengewicht voor een gruwel die niet te bevatten is. In Het andermansdromensyndroom figureert een man in dromen van anderen. Hij neemt daarbij de gekste vormen aan, bijvoorbeeld van een drol, die aan de laars van een schutter blijft plakken. In De wekker droomt de verteller om niet in een nachtmerrie te moeten ontwaken.  

Omdat de dood overal op de loer ligt vervagen de verschillen tussen levende wezens en dode materie. Het pijnlijkste verhaal gaat over een echtpaar dat een klompje gestold bloed uit de baarmoeder bewaart in een aquarium en dit koestert als hun levend kind.  

Dieren krijgen symbolische rollen toebedeeld. De koe in Bioscoop levert een bizarre afleidingsmanoeuvre voor de verschrikkingen die een kind meemaakt als een bom al zijn dierbaren heeft weggevaagd. In Matador oefent iemand in een abattoir zijn stierenvechterstalent op koeien die op het punt staan om op de slachtbank te belanden.  

Nog een manier om aan de realiteit te ontsnappen is zich een vreemde identiteit toe-eigenen, zoals in Een andere persoonlijkheid. Lichaamsdelen of voorwerpen komen hiervoor evengoed in aanmerking.  

‘Ik wilde dat ik een glimlach op het gezicht van de buren kon lenen. Ik zou op de deur kloppen en de buurman zou glimlachend opendoen. Ik zou de glimlach van zijn gezicht halen, hem snel op mijn gezicht plakken en dan naar mijn moeder teruggaan.’  

Alles verwordt tot een spel, of noem het moordende grappen met het mes op de keel. Werkt humor met een zwart randje als wapen of remedie als je vastzit in een spiraal van geweld? In De engel des doods speelt een man die niet kan lachen het klaar om een moord te plegen met een grap en in Een kuipje jam lezen we de volgende cynische passage:

‘Papa heeft een tas in zijn andere hand. Daarin zitten Kleenex-zakdoekjes, zijn paspoort en het visitekaartje van een partijfunctionaris. Papa beschouwt dat visitekaartje als een wapen. Zijn enige wapen. Soms laat hij het op een stoel liggen waar zijn familielid het kan zien.’

Traumatische ervaringen een plaats geven lukt makkelijker door het leven niet ernstig te nemen, zeker als het voortdurend aan een zijden draadje hangt. De surrealistische verhalen uit Grappen voor de schutters illustreren hoe alledaagse oorlogswaanzin de kinderlijke fantasie op scherp stelt.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Karla De Greeve

Gesponsord

Aan het lot kun je niet ontsnappen ... of wel?

Intermezzo is een prachtige roman over broers en geliefden, van dé literaire stem uit Ierland.

Door de late middeleeuwen letterlijk aan te raken blaast Van Loo ons verre verleden meer dan ooit nieuw leven in.

Een ode aan de Hollandse keuken en de smaak van thuis.

Meer dan 200 recepten voor de kerstdagen.

Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!

Het leukste cadeau voor iedereen: lol verzekerd!

Toine Heijmans neemt zijn lezers mee naar de uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis.

Een roman over iemand die floreert als onderzoeker, maar zich het comfortabelst voelt als ze zelf in de schaduw blijft

In Lijtje deelt Harmen van Straaten ontroerende, grappige en herkenbare verhalen over zijn dementerende moeder.

De schitterende beelden en poëtische teksten vertellen het verhaal van een bijzondere vriendschap, tussen het meisje en de drie dieren.

Een magisch coming-of-age-verhaal over een jongen die zijn eerste weekend zonder zijn ouders doorbrengt. . . en een leeuw die op hem komt passen.

Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.

Deze nieuwe fase kan er een zijn van vreugde, vervulling en verdieping.

De Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!

De auteur van Het meisje in de trein is terug! Ligt de waarheid op het eiland begraven?

Kenia, 1926. De jonge Ivy staat voor grote uitdagingen. Ondertussen is Ranjana, een jonge Indiase vrouw, op de vlucht.

Een nieuwe, inclusieve geschiedenis van het vroegst bewoonde continent van de wereld.

Een prachtig overzicht van de liefdespoëzie, van de vroege middeleeuwen tot nu

Hoe kunnen we ons een weg banen door dit alles?

Drie jaar geleden overleed haar beste vriendin, en sindsdien staat Erins leven stil.

Kenia, 1910. Als de jonge Ivory meereist met haar vader op safari, wordt ze onmiddellijk verliefd op het land en de natuur