Hoe oorlogsgruwel de kinderlijke fantasie op scherp stelt
Journalist en auteur Mazen Maarouf (°1978) groeit op in Beiroet als kind van Palestijnse vluchtelingen. Nadat hij doodsbedreigingen ontvangt omwille van zijn werkzaamheden, verhuist hij naar IJsland. Hij schrijft er drie dichtbundels en twee verhalenbundels. Grappen voor de schutters - vertaald uit het Arabisch door Richard van Leeuwen - bewerkstelligt zijn internationale doorbraak, het boek siert de longlist van de Man Booker International Prize 2019.
De 14 fabelachtige kortverhalen spelen zich af in uiteenlopende decors. Tijd en ruimte blijven onbestemd, evenals de grotendeels anonieme personages. Verwacht geen afgelijnde verhalen, eerder fragmentarische scènes, losgerukt uit grimmige sprookjes. Als bindmiddel sluimert er op de achtergrond een oorlogslogica die het geheel een beklemmende sfeer meegeeft. Wreedheden horen nu eenmaal bij de dagelijkse werkelijkheid voor de ik-verteller(s), kinderen of jonge volwassenen die nooit anders gekend hebben.
Het langere titelverhaal zet de toon voor de rest van de bundel. Een jongetje steekt zijn bewondering voor de schutters niet onder stoelen of banken, soldaten met geweren die beschikken over leven en dood. Om respect af te dwingen moet je angstaanjagend uit de hoek komen. Het kind beweegt hemel en aarde opdat ze zijn zwakke vader een oog zouden uitsteken. Een glazen oog betekent aanzien, net als in elkaar geslagen worden door die machtige mannen.
De dood en lichamelijke verminkingen zijn nadrukkelijk aanwezig. In Matador sterft dezelfde persoon zelfs drie keer. Empathie en emoties laat je beter niet toe als je constant in overlevingsmodus functioneert. Alle verhalen stralen een kille afstandelijkheid uit. Tegelijk geeft de vage grens tussen de werkelijkheid en het groteske ze een surreële speelsheid, als tegengewicht voor een gruwel die niet te bevatten is. In Het andermansdromensyndroom figureert een man in dromen van anderen. Hij neemt daarbij de gekste vormen aan, bijvoorbeeld van een drol, die aan de laars van een schutter blijft plakken. In De wekker droomt de verteller om niet in een nachtmerrie te moeten ontwaken.
Omdat de dood overal op de loer ligt vervagen de verschillen tussen levende wezens en dode materie. Het pijnlijkste verhaal gaat over een echtpaar dat een klompje gestold bloed uit de baarmoeder bewaart in een aquarium en dit koestert als hun levend kind.
Dieren krijgen symbolische rollen toebedeeld. De koe in Bioscoop levert een bizarre afleidingsmanoeuvre voor de verschrikkingen die een kind meemaakt als een bom al zijn dierbaren heeft weggevaagd. In Matador oefent iemand in een abattoir zijn stierenvechterstalent op koeien die op het punt staan om op de slachtbank te belanden.
Nog een manier om aan de realiteit te ontsnappen is zich een vreemde identiteit toe-eigenen, zoals in Een andere persoonlijkheid. Lichaamsdelen of voorwerpen komen hiervoor evengoed in aanmerking.
‘Ik wilde dat ik een glimlach op het gezicht van de buren kon lenen. Ik zou op de deur kloppen en de buurman zou glimlachend opendoen. Ik zou de glimlach van zijn gezicht halen, hem snel op mijn gezicht plakken en dan naar mijn moeder teruggaan.’
Alles verwordt tot een spel, of noem het moordende grappen met het mes op de keel. Werkt humor met een zwart randje als wapen of remedie als je vastzit in een spiraal van geweld? In De engel des doods speelt een man die niet kan lachen het klaar om een moord te plegen met een grap en in Een kuipje jam lezen we de volgende cynische passage:
‘Papa heeft een tas in zijn andere hand. Daarin zitten Kleenex-zakdoekjes, zijn paspoort en het visitekaartje van een partijfunctionaris. Papa beschouwt dat visitekaartje als een wapen. Zijn enige wapen. Soms laat hij het op een stoel liggen waar zijn familielid het kan zien.’
Traumatische ervaringen een plaats geven lukt makkelijker door het leven niet ernstig te nemen, zeker als het voortdurend aan een zijden draadje hangt. De surrealistische verhalen uit Grappen voor de schutters illustreren hoe alledaagse oorlogswaanzin de kinderlijke fantasie op scherp stelt.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Karla De Greeve
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
