De maakbaarheid van ontglippende levens
‘Ze kan zich de inhoud van haar woede herinneren. Die ligt voor haar uitgespreid als kleren die uit een overvolle koffer zijn gevallen. Maar de koffer zelf is weg. Net als de bestemming waarvoor ze hem gepakt heeft.’
De Engelse auteur Howard Jacobson brak op 68-jarige leeftijd door met De Finklerkwestie, waarmee hij in 2010 de Man Booker Prize won. Humor en Brits-Joodse karakters vormen een constante in zijn oeuvre.
In Leef een beetje! voert hij twee 90-plussers op. Shimi Carmelli is halfjoods en onthoudt alles, hoewel hij wenst te vergeten. Sinds hij de jongenshel binnentuimelde op de dag dat de Tweede Wereldoorlog voor hem uitbrak, leeft hij in een ‘altijd durend nu van schaamte’ en is hij uit op ‘een leven ontdaan van alle overbodigheid, onderlinge aandacht en werkwoorden’.
‘Alleen de illusie van volkomenheid kan de gruwel van het leven aan het zicht onttrekken.’
Een obsessieve aandacht voor zijn uiterlijke verschijning biedt hem houvast en hij ligt als showfiguur goed in de markt bij Noord-Londense weduwen. Maar wat moet hij met al die aandacht, hij die het liefst verdwijnt ‘diep, diep in het eenzame donker’?
Beryl Dusinbery lijkt in alles Shimi’s tegenpool. Ze is de excentrieke prinses die zoals Scheherazade aan het woord moet blijven om haar leven te behouden (‘Sch… Schh… Schhh… je weet wel wie’). Nu schieten woorden tekort en leeft ze met de constante vrees dat alles wat ertoe doet haar ontglipt.
Van zodra zulke tegengestelde karakters elkaar kruisen moet dit wel tot vuurwerk leiden, maar voordat het zover komt, ontvouwen de complexe levensverhalen van Beryl en Shimi zich beurtelings in korte hoofdstukjes. De auteur vertelt vanuit het perspectief van de twee protagonisten. Een grappige vondst is dat hij één keer ingrijpt als alwetende verteller, hij verbetert Beryl omdat ze haar aantrekkingskracht op mannen verkeerd inschat.
De eclectische stijl laat zich niet onder een noemer vangen. De vele dialogen lijken bedrieglijk luchtig. Bedrieglijk omdat het vaak verdoken monologen zijn. Beryl luistert nooit, ze trakteert haar zonen op tirades over de Britse (partij)politiek en strooit rake oneliners uit naar haar buitenlandse verzorgsters. De gesprekken die Shimi voert blinken uit in onechtheid, blind als hij is voor de ander.
Thema’s die zijdelings aan bod komen bevorderen de overzichtelijkheid niet. We noteren aftakeling, culturele toe-eigening, feminisme, klassenverschillen en politiek. De auteur lardeert zijn verhaal met erudiete beschouwingen en onverbloemde maatschappijkritiek. En wat te denken van ingewikkelde woorden zoals ‘frenologie’ en ‘cartomantie’ of mythologische verwijzingen waarvan de betekenis enkel doordringt als je enigszins vertrouwd bent met de achtergronden?
Uit metaforen die langskomen om het gevoel van onmacht bij verloren herinneringen tastbaar te maken, is een mooie bloemlezing te distilleren.
Maar je kan er niet naast kijken: de dood loopt overal als een rode draad doorheen met Beryls herhaaldelijk terugkerende doodsborduursels vol cynische poëzie die naar de dood verwijst. Elke bladzijde ademt de dood zonder bijhorende zwaarwichtigheid. Beryls schaamteloze verslagen over de zielige manier waarop haar echtgenoten het tijdelijke met het eeuwige verwisselden zijn hilarisch.
‘Mannen hebben alleen de dood voor ogen en luisteren uitsluitend naar het verleden.’
Van zodra Beryl en Shimi elkaar tegenkomen verandert de toon, ze brengen hun aarzelende relatie op gang met uitgebreide conversaties; verbale steekspelletjes, die aanvankelijk gekunsteld overkomen. Maar ze helpen elkaar en het is hartverwarmend om te ervaren hoe hun authenticiteit mondjesmaat komt bovendrijven.
Leef een beetje! is door al die invalshoeken een rijkgeschakeerde roman geworden. Strak en doelgericht en tegelijk gedetailleerd met een breed spectrum aan thema’s en stijlen. Uiteindelijk komt alles neer op wat de titel al verwoordt, de voorzichtig optimistische boodschap dat het leven op elk moment een nieuwe wending kan nemen.
En jawel, die bitterzoete, gortdroge humor onder de oppervlakte is de kers op de taart.
‘Maar je moet nooit denken dat je je levensverhaal al kent voordat het ten einde is.’
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Karla De Greeve
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
