Als huizen en zekerheden instorten

‘Je zult de troep nooit achter je kunnen laten als je bakstenen blijft oprapen en die in je zakken blijft stoppen. Je moet op zoek naar blauwe lucht.’  

Willa Knox en haar Griekse echtgenoot zijn babyboomers, die hun hele leven hard gewerkt hebben om hun kinderen een betere toekomst te geven. Toch zitten ze anno 2015 aan de grond. Hun huis staat letterlijk op instorten. De situatie van Willa en haar familie is niet uniek. We zijn aanbeland in een tijdsgewricht waarin vanzelfsprekende zekerheden afbrokkelen.  

De Amerikaanse auteur Barbara Kingsolver maakt deze ongemakkelijke boodschap behapbaar door de macro-economische toestand te transporteren naar de microkosmos van Willa en haar naaste omgeving. Haar professionele en familiale zorgen zijn herkenbaar. Elk familielid draaft op met andere oplossingen, ze symboliseren allemaal een uitgesproken maatschappijvisie. Deze mengelmoes van meningen resulteert in uitbundige dialogen en polemieken: opa Nick, de Griekse immigrant die racistische slogans uitschreeuwt en zijn hoop stelt op de Roeptoeter die Amerika terug groot wilt maken; zoon Zeke met zijn rotsvaste geloof in technologie; echtgenoot Iano, de zorgeloze levensgenieter. Het idealisme van dochter Tig, die de ongebreidelde consumptie en verspilling hekelt, komt het sterkst uit de verf. Waarom stapelen we al die nutteloze spullen op in onze huizen? Tig is ervan overtuigd dat nieuwe generaties te maken zullen krijgen met een ander beloningssysteem en blij moeten leren zijn met het weinige dat ze hebben. Dankzij haar verblijf in Cuba voelt ze zich bevrijd van materiële behoeften, want de Cubanen hebben alle leuke dingen die gratis zijn – zoals dansen en seks - helemaal geperfectioneerd.   

‘Als je niets wilt, verspil je ook niets.’  

We keren 150 jaren terug in de tijd naar hetzelfde stadje Vineland (New Jersey). Stichter Charles Landis regeert er als een verlichte koning over zijn toegewijde 'horigen'. Thatcher Greenwood woont op dezelfde plek als Willa en ook zijn huis kampt met instortingsgevaar. Als leerkracht wetenschappen in de plaatselijke school werkt hij zich in nesten omdat hij Darwins verderfelijke evolutieleer onderwijst. Sommige historische personages hebben echt bestaan en enkele aangehaalde gebeurtenissen vonden daadwerkelijk plaats. Thatcher en zijn familieleden zijn ontsproten uit de fantasie van de auteur. De opvattingen en handelswijzen van de 19de-eeuwse figuren vertonen opvallende gelijkenissen met die van de hedendaagse personages, alsof je in een spiegel kijkt naar het verleden.  

Willa en Thatcher observeren en staan er tegelijk middenin. Moeten ze vechten voor oude zekerheden of durven gaan voor een ongewisse toekomst, die zich niet laat tegenhouden? Ze zoeken allebei steun bij de eigenzinnige biologe Mary Treat. Prachtig hoe de verhaallijnen in elkaar overlopen - de slotwoorden van ieder hoofdstuk vormen telkens de titel van het volgende hoofdstuk - en hoe vroeger en nu met elkaar verbonden zijn. Het is een huizenhoog cliché dat de geschiedenis zich herhaalt. In 2015 begrijpt Willa niet dat de meerderheid in de negentiende eeuw blind was voor de werkelijkheid. Vandaag is het niet anders, maar zouden de gevolgen wel eens desastreus kunnen zijn.  

Barbara Kingsolver hanteert een inventief taalpalet met prachtige beelden en sleurt de lezer vlotjes mee in de gevoelswereld van de twee rusteloze hoofdpersonages. Grimmige humor maakt de miserie draaglijk. Ook de schunnige Griekse uitdrukkingen (met vertaling!) zijn zowel komisch als poëtisch.  

Tot een loepzuivere conclusie komt de auteur niet, haar mededogen voor de falende mens blijft intact. Willa bewondert de veerkracht die jongeren tentoonspreiden en vertrouwt erop dat kleinzoon Dusty in de wieg is gelegd om te leren omgaan met de nieuwe realiteit.  

‘Ze had geen idee van welke planeet deze nieuwe, enigszins dierlijke stam van fixers, makers en ruilers kwam.’  

Onbeschut is een slimme, warm menselijke roman over hoe moeilijk het is om zich te bevrijden van vastgeroeste denkpatronen. De gifhouten bijbel (1998) werd een klassieker, hopelijk beleeft Barbara Kingsolver met deze topper een welverdiende comeback.  

'Onbeschut leef ik in het volle daglicht. En als de trekvogel rust ik in u uit.’ (Mary Treat)