De teloorgang van de American Dream
Gary Shteyngart (1972) is een in de Sovjet-Unie geboren Joods-Amerikaanse auteur, die opgroeide in een buitenwijk van New York. Na enkele satirische romans en een autobiografie draagt hij met Onze vrienden zijn steentje bij aan het groeiend aanbod romans die zich afspelen tijdens de coronapandemie. Robert Neugarten verzorgde de Nederlandse vertaling.
Sasha Senderovsky is net als de schrijver een Amerikaanse auteur van middelbare leeftijd met Russisch-Joodse roots. Nu het publiek op zijn komische romans is uitgekeken, werkt hij aan een tv-script en roept de hulp in van een beroemde acteur om zijn carrière terug op de rails te krijgen. Voorjaar 2020 grijpt de pandemie wild om zich heen in New York en Sasha nodigt deze acteur plus vier goede vrienden uit om de lockdown samen te overbruggen in zijn bungalowpark op het platteland.
Zoals bij een toneelstuk worden de personages geïntroduceerd via een rolverdeling op de eerste pagina ('dramatis personae'). Het gaat om een bont gezelschap van hoogopgeleide, excentrieke buitenbeentjes. Masha, de echtgenote van Sasha, is psychiater. Ze behandelt belangeloos arme, getraumatiseerde Russische immigranten. De ironie is dat haar patiënten er vaak een extreemrechts, antisemitisch gedachtegoed op nahouden. Hun geadopteerde Aziatische dochtertje Natasha is geobsedeerd door K-pop. Drie gasten zijn eveneens tweede generatie-migranten, van Koreaanse en Indiase afkomst. Atypische Amerikanen, die complexe rugzakjes uit het verleden meedragen. Hun onderlinge dynamiek komt sterk uit de verf en de karakters krijgen vorm door speldenprikjes die ze over elkaar loslaten.
'Ed deed haar denken aan haar schoonouders. Met hen praten was als communiceren met een handvol in gif gedoopte tandenstokers in zijn zak. Als je even niet oplette, voelde je opeens iets scherps in je heupen prikken.'
De auteur wisselt geregeld van perspectief. Gewaarwordingen springen heen en weer van het ene personage naar het andere en de chaotische dialogen en observaties staan bol van wrange toespelingen op liefde en vriendschap, slim bedachte oneliners en gespeelde vrolijkheid. Intrigerend maar bizar zijn de droomtaferelen, waarin werkelijkheid, fantasie, heden en verleden samensmelten.
Alinealange zinnen, uitweidingen tussen haakjes, zijsprongetjes tussen koppeltekens en moeilijke woorden op elke pagina maken van Onze vrienden een taaie, intellectualistische kluif. Of struikel jij niet over een 'olfactorisch nabeeld', 'bedankt voor de non sequitur', 'ongemoduleerd kijken', 'nog altijd in zijn dissociatieve fugue', 'een pulmonaire verbintenis' of een 'espressomachine die abluties verricht'? Ook de Russische, Koreaanse en Joodse termen, culturele verwijzingen en weerbarstige metaforen werken ontregelend. Wil Shteyngart de lezer misschien laten ervaren hoe het voelt om een buitenstaander te zijn in de maatschappij, niet in staat om de afgesproken codes te ontcijferen?
De frustratie van migranten die het gemaakt hebben, maar zich toch niet aanvaard weten als volwaardige burgers, vormt een rode draad. Dit met de pandemie op de achtergrond, wat het gevoel van dreiging versterkt. Een overdaad aan actuele maatschappelijke thema’s passeert de revue, alsof de auteur een checklist moest afvinken. Een greep uit het assortiment: genderfluïditeit, de cancelcultuur, anti-Azië sentimenten, culturele toe-eigening, racisme, klimaatverandering, de onwelriekende adem van Trump en zijn aanhangers, mentale gezondheid, de gevaren van sociale media, reality-tv, segregatie en de groeiende polarisatie.
Eén van de gasten heeft een app ontwikkeld die ervoor zorgt dat mensen automatisch op elkaar verliefd worden. Dat leidt tot erotische spanningen en jaloezie in de groep. Shteyngart neemt hiermee de tegenstelling op de korrel tussen oprechte gevoelens in de echte wereld en hoe mensen hun lege levens door algoritmes laten opvullen. Het werkt vooral op de lachspieren, net als de dolkomische seksuele escapades met kinky mondmaskers en onderbroekenlol in de letterlijke betekenis van het woord. En alle gekheid op een stokje wanneer de fameuze acteur in paniek slaat omdat er conditioner in zijn ogen terechtgekomen is. Doch er valt ook een prachtige in marihuana gedrenkte liefdesscène te noteren.
Onze vrienden balanceert op de slappe koord van grappig naar grimmig. Nu eens doet de roman denken aan een humoristische sitcom, om plotsklaps over te schakelen naar ernstige bedenkingen bij een maatschappij die afstevent op de Apocalyps. Maar het is in de eerste plaats een onverbiddelijke afrekening met de American Dream.
'"Heb je nooit Amerikaan willen worden?" Ze wist niet waarom ze zo doordramde.
'Dat is voor mensen zonder opties,' zei Ed. 'Sorry, ik bedoel...' Hij maakte zijn gedachte niet af.
'Nee, ik begrijp het wel. Dit land is in vrije val.'"
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Karla De Greeve
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
