De mens herleid tot zijn essentie

'De Schoonheid van het Huis is onmetelijk; zijn Vriendelijkheid oneindig.'

De Britse auteur Susanna Clarke (1959) debuteerde in 2004 met Jonathan Strange & Mr Norrell, een historische fantasyroman waaraan ze tien jaar werkte. Het resulteerde in literaire prijzen en een enthousiast lezerspubliek. Zestien jaar later verschijnt haar tweede roman Piranesi. Jacqueline Smit stond in voor de Nederlandse vertaling.

Een jongeman beschrijft een immens huis waarin hij al jarenlang zijn dagen doorbrengt. 'Het Huis' bestaat uit drie niveaus en minstens zevenduizendzeshonderdachtenzeventig zalen, bevolkt door een veelvoud aan standbeelden. Hij is vastbesloten om zo veel mogelijk van deze 'Wereld' te verkennen en maakt de lezer deelgenoot van zijn vorderingen. De verworven kennis inventariseert hij in notitieboekjes: een 'Getijdentabel', een 'Catalogus van Standbeelden' en genummerde dagboeken met gedachten, herinneringen en verslaggeving van zijn bezigheden. Naast deze jongeman bevindt er zich nog één levende persoon in 'Het Huis', door hem 'De Ander' genoemd. Op vaste tijdstippen spreken ze af om te praten over 'Grote en Geheime Kennis'. De Ander spreekt hem aan met 'Piranesi', maar hij denkt niet dat dit zijn naam is.

Het is moeilijk om de situatie te schetsen zonder afbreuk te doen aan de mystieke sfeer. Een plechtige schrijfstijl met veelvuldig hoofdlettergebruik versterkt dit gevoel van verhevenheid. Piranesi is doorlopend in de ik-vorm aan het woord via zijn dagboeken. Dit betekent dat de lezer volledig aangewezen is op zijn waarnemingen en vreemde logica. In het begin werkt het gebrek aan houvast en herkenbaarheid ontregelend. Waar en wanneer speelt dit alles zich af? Wat is de bedoeling van deze bizarre constructie? Langzaam maar zeker vervagen dergelijke vragen en zuigt Piranesi je als een magiër mee in zijn universum, waarin alles verloopt volgens het ritme van de seizoenen en met respect voor de 'Pracht van de Wereld'. Het is aangenaam vertoeven in het gezelschap van zo’n creatieve overlever die zeewier verzamelt als voeding en brandstof, communiceert met vogels en standbeelden, eerbiedig zorg draagt voor dertien menselijke skeletten en woeste elementen trotseert. Hij straalt een vanzelfsprekende goedheid uit, die je niet voor mogelijk houdt.

De auteur drijft de suspense op met kleine hints, die verwijzen naar de hedendaagse wereld zoals wij ze kennen. Waarom is De Ander bijvoorbeeld altijd onberispelijk gekleed en beschikt hij over moderne apparatuur, terwijl Piranesi in lompen rondloopt en voor zijn levensonderhoud is overgeleverd aan de natuur? Klopt het dat er nog een mens op komst is, iemand met slechte bedoelingen? Het tempo verhoogt en de gebeurtenissen raken in een stroomversnelling. De lezer houdt zich klaar om samen met Piranesi alle puzzelstukjes bij elkaar te sprokkelen die dit intrigerend raadsel oplossen. Je waant je even in een spannende avonturenroman, maar Piranesi is onmiskenbaar meer dan dat.

De titel geeft aan dat Clarke zich heeft laten inspireren door het werk van de Italiaanse architect Giovanni Battista Piranesi (1720–1778) en in het bijzonder door zijn 'Carceri', een serie etsen met duizelingwekkende en kolossale labyrinten waaraan geen einde lijkt te komen. Clarke lokt haar lezers mee naar een labyrint, waarin ze dreigen verloren te raken als ze te ijverig op zoek gaan naar de uitgang. Laat je liever meeslepen en verwonder je net als het hoofdpersonage over de schoonheid die je onderweg ontmoet. De nuchtere lezer moet wel een grens overschrijden en zich openstellen voor de magie, die in dit verhaal een belangrijke symbolische plaats inneemt.

Piranesi is een existentiële parabel met mythische proporties over de menselijke conditie en over de prijs die de mensheid betaalt voor vooruitgang. Clarke houdt de moderne mens een confronterende spiegel voor. Dit is filosofische fantasy met betoverende beelden die lang in het hoofd blijven rondspoken.

'En Jij. Wie ben Jij? Voor wie ben ik aan het schrijven? Ben Jij een reiziger die de Getijden heeft misleid en Beschadigde Vloeren en Vervallen Trappen heeft overgestoken om deze Zalen te bereiken? Of ben Jij misschien iemand die mijn eigen Zalen bewoont lang nadat ik overleden ben?'