Penisnijd of de onmogelijkheid van vrouwelijke vrijheid
Rachel Cusk (Canada, 1967) schrijft essays, non-fictieboeken en romans. Met de 'Contour'-trilogie verkende ze de grenzen tussen fictie en non-fictie. In haar nieuwe roman De tweede plaats laat ze M., een schrijfster van middelbare leeftijd, aan het woord. Marijke Versluys stond in voor de vertaling.
M. richt zich tot een zekere Jeffers, over wie we verder weinig te weten komen. Haar relaas start met een herinnering uit Parijs, waar ze kennismaakte met de schilderijen van L. Zijn werk bracht ‘gewelddadige verandering’, bij thuiskomst moesten haar huwelijk en gezinsleven op de schop. Jaren later leeft M. met haar tweede man Tony in een afgelegen kuststreek. Ze nodigt L. uit om te logeren in hun cottage, omdat ze benieuwd is hoe hij ‘haar’ moeras met zijn kunstenaarsblik vastlegt. Als L. ten slotte arriveert, worden haar verwachtingen allerminst ingelost.
De doorlopende tekst, zonder afgebakende hoofdstukken, biedt nauwelijks adempauzes. M. vertelt chronologisch, met wilde zijsprongen. Ze declameert haar ideeën in lange zinnen en verslikt zich in tegendraadse inzichten, die ze om de haverklap herformuleert. Op vermoeiende wijze stelt ze alles in vraag. De tekst leest als een apologie om haar levenskeuzes te verantwoorden. Als je eindelijk denkt te snappen wat ze bedoelt, zet ze alles weer op zijn kop. Herlezen maakt de verwarring enkel groter. M. geeft herhaaldelijk aan dat de taal haar in de steek laat en dat ze haar toevlucht zoekt tot beeldende kunst om zichzelf te begrijpen.
Tegenstellingen voeren de boventoon: tussen mannen en vrouwen, afhankelijkheid en vrijheid, lichaam en geest, beeldende kunst en taal. M. worstelt met de opgelegde rol die ze als vrouw moet spelen, ze voelt zich onzichtbaar en lelijk. Hunkering naar erkenning spat van de bladzijden. In haar zelfbeklag komt M. over als een elitaire dramaqueen met luxeproblemen, die opborrelen uit verveling en te veel lege tijd. Ze kijkt op naar L., omdat hij mannelijke vrijheid belichaamt.
‘de volstrekte vrijheid die zijn schilderijen uitstralen, een vrijheid die tot de laatste penseelstreek tot in de kern verstokt mannelijk is’.
Op het obsessieve af, verlangt ze ernaar door L. gezien te worden. Alsof ze verwacht dat hij haar op die manier een versie schenkt van deze vrijheid. M. bevestigt het stereotype van de Freudiaanse hysterische vrouw, die kampt met penisnijd. De auteur ramt de boodschap erin dat het voor vrouwen onmogelijk is om vrij te zijn. Dat ze zich altijd laten overvleugelen door mannen. Is een dergelijke premisse in de 21ste eeuw, die bol staat van genderneutraliteit, niet zoetjesaan gedateerd?
‘Het is een geval van pronken met andermans veren en soms van regelrechte impersonatie.’
De andere personages fungeren als contrast of spiegel. De no-nonsense levenskunstenaar Tony is de tegenpool van M. Hij neemt het leven zoals het komt en is zwijgzaam, praktisch, standvastig en zorgzaam. In de dienstbare houding van haar dochter Justine herkent M. zichzelf toen ze jong was en met haar eerste echtgenoot een begrensde toekomst tegemoet ging, afgekeerd van risico en avontuur.
Gelukkig is het niet hoogdravendheid wat de klok slaat. De dialogen ademen wrange humor en Cusk haalt sfeervolle, symbolisch beladen metaforen uit de schilderachtige setting. Kleurrijke natuurbeelden illustreren de tegenstelling tussen vrijheid en gevangenschap.
‘Inmiddels stond de zon hoger boven ons en we keken samen uit over het moeras en de mooie dag, en ik ervoer de zeldzame rust die het geeft om – hoe kort ook – helemaal in het moment te leven.’
De tweede plaats is een roman waarin de boodschap primeert, maar het is moeilijk om grip te krijgen op het geheel. Mogen we hieruit voorzichtig afleiden dat de wens om het leven in kaders te vatten onzinnig is en dat je de werkelijkheid beter aanvaardt voor wat ze is, zoals de aardse Tony?
‘Niettemin geloof ik dat er ook een algemener talent bestaat om de buitenkant van het leven en de vormen die het aanneemt te interpreteren, een talent dat voortkomt uit of zich ontwikkelt tot het vermogen om de werken van de scheppers te begeleiden en doorgronden.’
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Karla De Greeve
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
