Onsterfelijke kunst en literatuur als tegengif voor de banaliteit van een alledaags leven
Lydia Sandgren (1987) werkte tien jaar aan haar debuutroman. In thuisland Zweden werd de vuistdikke turf een bestseller, waarmee ze de prestigieuze Augustprijs in de wacht sleepte. Eline Jongsma en Janny Middelbeek-Oortgiesen verzorgden de Nederlandse vertaling.
In de proloog maken we kennis met Martin Berg, een vijftiger die een kleine uitgeverij beheert. De ambitie om zelf een grote roman te voltooien heeft hij niet waargemaakt. Op een keerpunt aanbeland, blikt hij terug op wat geweest is en op wat had kunnen zijn.
Flarden uit een interview stimuleren Martin om met sprongen in de tijd te graven in zijn verleden, naar een bestaan waarin de liefde voor taal centraal staat. Zijn studentenjaren en intense vriendschap met beeldend kunstenaar Gustav Becker komen uitgebreid aan bod, maar de dynamiek verandert zodra hij Cecilia Wikner ontmoet. Terwijl Martin een liefdesrelatie met haar aangaat, ontpopt ze zich voor Gustav tot de muze die afgebeeld staat op de schilderijen die hem beroemd zullen maken. Martin en Cecilia krijgen twee kinderen: Rakel en Elis. En dan verdwijnt Cecilia plotsklaps. Dat brengt ons bij de tweede verhaallijn, die het relaas van Martin doorkruist. Daarin komt Rakel in beeld, een psychologiestudente die niet begrijpt waarom haar moeder vijftien jaar geleden is vertrokken en nog minder dat ze nooit is teruggekomen. Als ze bij toeval op een mogelijk spoor stuit, gaat ze op zoek. Maar wil Rakel de waarheid wel ontdekken of houdt ze liever vast aan de verhalen die ze zichzelf heeft wijsgemaakt om te overleven?
De lezer stapt knus binnen in de levens van Martin en Rakel. Omdat zij als enigen aan het woord zijn, volgen we hen op de voet bij hun dagelijkse routines. Onderweg belanden we in Göteborg, Stockholm, Berlijn en Parijs, met sfeervolle beelden van straten, gebouwen en uitgangsbuurten. Referenties naar historische gebeurtenissen, zoals de moord op politicus Olaf Palme, verklappen hints over de chronologie, die nergens expliciet vermeld wordt.
In een vloeiende schrijfstijl krijgt het breedvoerige verhaal langzaam vorm. Sandgren wisselt levendige dialogen af met rake beschouwingen in overzichtelijke hoofdstukjes. Martin wil ontsnappen uit het alledaagse en ziet literatuur als een manier om toegang te krijgen tot andere werkelijkheden. Bij alles wat hij zegt en doet wil hij intelligent overkomen, steeds broedend op gevatte antwoorden om mee te scoren. Dit gevoel voor decorum zit zijn pennenvruchten in de weg, hij blijft hangen in een geromantiseerde kunstenaarsfantasie van ‘de dronken schrijver in een zwarte coltrui, met te lang haar en een gloeiende sigaret tussen wijs- en middelvinger’. Aandoenlijk hoe hij zich spiegelt aan beroemde auteurs, koketteert met Franse uitdrukkingen à la ‘savoir-faire’ en hoopt dat een muze hem kan helpen om de confrontatie met het lege blad aan te gaan.
Voor wie is opgegroeid in de jaren tachtig vormen de belevenissen van Martin en Gustav en de vele zijsprongetjes een feest van herkenning. Sandgren zet de jongerencultuur van toen sterk neer, met typerende gesprekken en gedachtespinsels. Via citaten uit songteksten en verwijzingen naar kunstwerken, boeken en films speelt ze een geraffineerd spel met werkelijkheid en fictie. Een filosofische discussie over liefde doet denken aan oude films van regisseur Woody Allen. Dan kan het niet toevallig zijn dat er iets later een citaat uit Annie Hall langskomt.
Een subtiele, humoristische ondertoon is alomtegenwoordig. De hilarische anekdote waarin punkicoon Johnny Thunders figureert zou zomaar echt gebeurd kunnen zijn en we noteren vileine kritiek op de logica van het kapitalisme en de afbouw van de verzorgingsstaat. Gewaagd wordt het als een vriendin van Rakel Karl Ove Knausgård wegzet als ‘nog een man die zich als het ware over de bladzijden wentelt in maar liefst zes delen, een schoolvoorbeeld van mannelijk literair zwelgen.’ En daarbij opmerkt ‘dat zwelgende vrouwen niets dan gezeik over zich heen krijgen’.
Verzamelde werken is een rijke, ongrijpbare roman die intrigeert, zoals de Mona Lisa, het beroemde schilderij. Dé hamvraag die doorheen de lappendeken aan verhaallijnen loopt is of je dankzij kunst en literatuur de banaliteit van het gewone leven kan overstijgen.
‘Mensen doen aan zoveel zelfbedrog,’ zei ze terwijl ze zijn arm stevig vasthield om haar evenwicht niet te verliezen. ‘Ze moeten allemaal een boek schrijven en promoveren en hoogleraar of een beroemde intellectueel worden. Maar ze zijn bijna allemaal middelmatig. Ze zijn getalenteerd genoeg om genialiteit en grootsheid te herkennen, en met een beetje geluk slagen ze er zelf ook in om iets bovengemiddeld te presteren. Maar verreweg de meeste mensen zijn helemaal niet zo bijzonder. Alleen willen ze dat zelf niet onder ogen zien.’
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Karla De Greeve
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
