Mechanismen van een zwijgcultuur

1996. De zeventienjarige Denny Tran viert de afloop van zijn eindexamens met vrienden in een druk restaurant en wordt er brutaal vermoord. Zijn dood blijft gehuld in een mysterie. Niemand vertelt wat er gebeurd is en de politie toont weinig interesse in het lot van de jonge Vietnamese immigrant. Het drama speelt zich af in Cabramatta, een beruchte etnische enclave van Sydney, waar een drugsepidemie heerst. Denny’s oudere zus Ky werkt als journaliste in Melbourne. Ze keert huiswaarts voor de begrafenis en gaat op zoek naar antwoorden. Wie zit er achter de moord van haar broer en waarom? Ky doet verwoede pogingen om getuigen op te sporen en aan de praat te krijgen. In flashbacks reflecteert ze over haar tienertijd. Het is zonneklaar dat opgroeien in Australië als kind van oorlogsvluchtelingen littekens achterlaat op de ziel.

De raakvlakken tussen Tracey Lien (1983) en haar hoofdpersonage zijn onmiskenbaar. Ook de auteur groeide op in Cabramatta, waar haar ouders terecht kwamen na hun vlucht uit Vietnam. En ze was eveneens actief in de journalistieke wereld. Waar we niet over praten is haar debuutroman. Mary Bresser stond in voor de Nederlandse vertaling.

De hoofdstukken waarin Ky op onderzoek gaat en terugblikt op haar jeugd zijn in de meerderheid. Ze wisselen af met passages waarin het perspectief verspringt naar de verschillende getuigen die haar pad kruisen. Via hun verhalen en intieme gedachten krijgen we een inkijk in de gesloten wereld waar ze niet over willen of kunnen praten.

De auteur maakt tastbaar hoe het voelt als een groep mensen stelselmatig wordt afgewezen en gekleineerd. Dit gegeven komt overvloedig aan bod in het verhaal en ze beklemtoont deze boodschap nog eens in haar nawoord. Ky onderneemt vruchteloze inspanningen om erbij te horen, maar blijft ondanks alle moeite een buitenstaander. Zo wordt ze verondersteld te lachen om grappen waarvan ze zelf het mikpunt is. Herhaaldelijk passeren beschrijvingen van lichaamstaal en metaforen die wanhoop, schaamte, frustratie, schuldgevoel, vernedering, verontwaardiging en machteloosheid benadrukken. Het blijft bijvoorbeeld regelmatig stil als Ky haar mond opent. Ze probeert dan te schreeuwen, maar doet het niet, omdat ze merkt dat ze toch niet gehoord wordt. Ook heeft Ky de gewoonte om hard op haar lip te bijten, zodat de binnenkant gaat bloeden en ze duwt haar vingernagels in haar handpalmen, telkens als ze onaangename emoties ervaart.

Minnie, de rebelse vriendin van Ky, heeft een totaal andere kijk op hun situatie. Die wisselwerking brengt een dynamiek op gang tussen botsende denkwijzen, die pittige dialogen oplevert. De auteur verwoordt het allemaal in een heldere, pretentieloze schrijfstijl. Ook in de slechte communicatie tussen Ky en haar ouders stapelen de tegenstellingen zich op. De oudere generatie is bedreven in de kunst van het vermijden en niet in staat om waardering te uiten. Ouders wensen dat hun kinderen uitblinken, zonder hiervoor schouderklopjes te mogen verwachten. Ze realiseren zich niet in welke ingewikkelde spreidstand Ky en haar generatiegenoten moeten leven. Vloeiend Engels spreken, een kantoorbaan hebben en in Australië geboren zijn, betekent nog niet dat je volwaardig meetelt in de maatschappij.

De auteur houdt ook de westerse lezer een spiegel voor. Als enkele witte leerkrachten langskomen om de familie van de vermoorde Denny te condoleren, registreert Ky hun bedenkingen over vreemde gewoonten en eigenaardigheden in het interieur. Ze beseft wel degelijk hoe afwijkende referentiekaders, foutieve aannames en stereotyperingen tot misverstanden en gênante, tragikomische situaties leiden.

'Ze denken dat je niets voelt omdat je niet huilt, dat je een stoïcijnse Aziaat bent en je gedraagt naar de regels van Confucius.'

Aandacht voor Vietnamese uitdrukkingen, culinaire tradities en religieuze gebruiken rond voorouderverering ademen tijdloosheid, maar de Britney’s, Kimberly’s en Power Rangers laten er geen twijfel over bestaan dat we in de jaren negentig zijn aanbeland. Ondertussen voert Lien de spanning op en werkt langzaam maar trefzeker toe naar een climax. Terwijl ze de lezer stapsgewijs tot de ware toedracht leidt, legt ze subtiel mechanismen bloot van een zwijgcultuur, die moeilijk te bevatten is, als je de samenleving met een westerse, onderzoekende blik bekijkt.

Waar we niet over praten is een spannende, inzichtelijke zoektocht. Tracey Lien presenteert een meeslepende, vlot leesbare roman voor een breed publiek.

'De blik herinnerde Ky elke keer eraan dat de weg naar succes een smal pad was en dat je, als je er ook maar een haarbreedte van afweek door te zeggen wat je dacht, een grote mond te hebben, te aanwezig te zijn, iets anders te doen dan wat de mensen die het voor het zeggen hadden van je verwachtten, niet meer mee zou tellen en door je eigen schuld zou mislukken.'