Legitieme maatschappijkritiek in minder geslaagde verpakking
Wandelen in een Escher is de vijfde roman van de Nederlandse auteur Michiel Stroink (1981). Sinds hij uit Srebrenica wegvluchtte tijdens de val op 11 juli 1995, voelt Lucas Sterreveld zich achtervolgd door de overheid. In de ondergrondse parkeergarage waar hij werkt, vindt hij een veilig onderkomen. Lucas komt zo weinig mogelijk buiten en vermijdt sociale contacten totdat Alice, een jonge stagiaire, op de werkvloer verschijnt en zijn routines uit balans brengt. Als er niet veel later ook twee gevluchte kinderen onderduiken in ‘zijn’ garage, haalt het oorlogsverleden hem in.
‘Dolfijnen slapen niet. Of eigenlijk slapen ze maar voor de helft. Ze zijn in staat hun hersenhelften om beurten wat slaap te gunnen. Terwijl de ene helft slaapt heeft de andere helft dienst. De wakkere helft zorgt ervoor dat de dolfijn naar de oppervlakte gaat om te ademen of om snel te reageren als er gevaar dreigt. Veteranen slapen een dolfijnenslaap.’
In het eerste deel ligt de focus bij Lucas, de ik-persoon. Flashbacks uit Srebrenica wisselen af met het hier en nu. Zijn problematische omgang met mensen resulteert in grappige situaties en dialogen doorspekt met droge, laconieke humor. Lucas houdt zich op de vlakte, bang als hij is om oude, ongeneeslijke wonden open te rijten. Het laagje vernis is dun, een kleine ‘trigger’ volstaat om het lontje van waanzin te activeren. Ook de nevenpersonages worstelen met uiteenlopende psychische problemen. Een dergelijke thematiek leunt aan bij eerder werk van de auteur, zoals zijn door Frank Lammers verfilmde debuutroman Of ik gek ben.
Het tweede deel ontgoochelt. Lucas is niet meer aan het woord, het vertelstandpunt verspringt en daarbij doet het er amper toe welk personage aan zet is. De herhaaldelijke tussenkomst van een alwetende verteller schept afstand en te veel duiding. De boodschap loopt in de weg van het verhaal en de psychologische uitwerking van de personages.
Problematisch wordt het als de auteur kinderen gedachtespinsels toedicht, die moeilijk te rijmen vallen met hoe kinderen praten of denken. Hij legt ze sociologische beschouwingen in de mond die gekunsteld overkomen. Ze reflecteren bijvoorbeeld over hoe de samenleving omgaat met vluchtelingen of de klimaatcrisis. Ook de gebeurtenissen leveren aanleiding om – weliswaar legitieme – maatschappijkritiek te spuien. Er passeren suggesties omtrent politieke doofpotoperaties, bijvoorbeeld over de onverkwikkelijke rol van de Nederlandse overheid bij de genocide in Srebrenica. De op hol geslagen westerse samenleving vol consumentisme, conformisme en fake news moet het eveneens ontgelden.
‘Er is niks meer echt. Daarom maken wij ons ook niet druk om fake news. We hebben het uitgevonden. Het is geen enkel probleem. Daarom bestaan er mensen die op Trump en Baudet stemmen. Het zijn misschien wel smerige klootzakken, maar ze zijn wel écht. In een tijd waarin alles schone schijn is, zien we het gruwelijke aan voor echt en dus oprecht.’
Binnen de lappendeken aan stijlregisters, werkt de zakelijke verslaggeving tussendoor als stoorzender. De poëtische fragmenten over Lucas’ nachtelijke dwaaltochten komen het sterkst uit de verf. Dan wandelt hij écht in een Escher, springen zijn gedachten op en neer en voel je hoe hij moeite doet om de herbeleving van zijn traumatische ervaringen te vermijden. Ook de evocatie van een nachtmerrie is krachtig en mondt uit in een tekst die voor zichzelf spreekt, mooi om hardop voor te lezen.
‘Mijn bedevaartstochten hebben geen eindpunt, ze leiden me altijd weer terug naar het begin. Ik wandel in een Escher-lithografie en weet dat ik pas kan ophouden als ik accepteer dat ik onderdeel ben van de afbeelding.’
Wandelen in een Escher klaagt aan hoe ontmenselijking zit ingebakken in een cynische, door regeltjes aangestuurde samenleving. Omdat het theoretisch kader primeert, genereren de personages en hun lotgevallen weinig betrokkenheid. De lezer wandelt net als Lucas in een cirkel zonder begin of einde.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Karla De Greeve
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
