Meer dan 5,9 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Hebban recensie

Legitieme maatschappijkritiek in minder geslaagde verpakking

Karla De Greeve 12 februari 2020 Hebban Recensent

Wandelen in een Escher is de vijfde roman van de Nederlandse auteur Michiel Stroink (1981). Sinds hij uit Srebrenica wegvluchtte tijdens de val op 11 juli 1995, voelt Lucas Sterreveld zich achtervolgd door de overheid. In de ondergrondse parkeergarage waar hij werkt, vindt hij een veilig onderkomen. Lucas komt zo weinig mogelijk buiten en vermijdt sociale contacten totdat Alice, een jonge stagiaire, op de werkvloer verschijnt en zijn routines uit balans brengt. Als er niet veel later ook twee gevluchte kinderen onderduiken in ‘zijn’ garage, haalt het oorlogsverleden hem in.

‘Dolfijnen slapen niet. Of eigenlijk slapen ze maar voor de helft. Ze zijn in staat hun hersenhelften om beurten wat slaap te gunnen. Terwijl de ene helft slaapt heeft de andere helft dienst. De wakkere helft zorgt ervoor dat de dolfijn naar de oppervlakte gaat om te ademen of om snel te reageren als er gevaar dreigt. Veteranen slapen een dolfijnenslaap.’

In het eerste deel ligt de focus bij Lucas, de ik-persoon. Flashbacks uit Srebrenica wisselen af met het hier en nu. Zijn problematische omgang met mensen resulteert in grappige situaties en dialogen doorspekt met droge, laconieke humor. Lucas houdt zich op de vlakte, bang als hij is om oude, ongeneeslijke wonden open te rijten. Het laagje vernis is dun, een kleine ‘trigger’ volstaat om het lontje van waanzin te activeren. Ook de nevenpersonages worstelen met uiteenlopende psychische problemen. Een dergelijke thematiek leunt aan bij eerder werk van de auteur, zoals zijn door Frank Lammers verfilmde debuutroman Of ik gek ben.

Het tweede deel ontgoochelt. Lucas is niet meer aan het woord, het vertelstandpunt verspringt en daarbij doet het er amper toe welk personage aan zet is. De herhaaldelijke tussenkomst van een alwetende verteller schept afstand en te veel duiding. De boodschap loopt in de weg van het verhaal en de psychologische uitwerking van de personages. 

Problematisch wordt het als de auteur kinderen gedachtespinsels toedicht, die moeilijk te rijmen vallen met hoe kinderen praten of denken. Hij legt ze sociologische beschouwingen in de mond die gekunsteld overkomen. Ze reflecteren bijvoorbeeld over hoe de samenleving omgaat met vluchtelingen of de klimaatcrisis. Ook de gebeurtenissen leveren aanleiding om – weliswaar legitieme – maatschappijkritiek te spuien. Er passeren suggesties omtrent politieke doofpotoperaties, bijvoorbeeld over de onverkwikkelijke rol van de Nederlandse overheid bij de genocide in Srebrenica. De op hol geslagen westerse samenleving vol consumentisme, conformisme en fake news moet het eveneens ontgelden.

‘Er is niks meer echt. Daarom maken wij ons ook niet druk om fake news. We hebben het uitgevonden. Het is geen enkel probleem. Daarom bestaan er mensen die op Trump en Baudet stemmen. Het zijn misschien wel smerige klootzakken, maar ze zijn wel écht. In een tijd waarin alles schone schijn is, zien we het gruwelijke aan voor echt en dus oprecht.’

Binnen de lappendeken aan stijlregisters, werkt de zakelijke verslaggeving tussendoor als stoorzender. De poëtische fragmenten over Lucas’ nachtelijke dwaaltochten komen het sterkst uit de verf. Dan wandelt hij écht in een Escher, springen zijn gedachten op en neer en voel je hoe hij moeite doet om de herbeleving van zijn traumatische ervaringen te vermijden. Ook de evocatie van een nachtmerrie is krachtig en mondt uit in een tekst die voor zichzelf spreekt, mooi om hardop voor te lezen.

‘Mijn bedevaartstochten hebben geen eindpunt, ze leiden me altijd weer terug naar het begin. Ik wandel in een Escher-lithografie en weet dat ik pas kan ophouden als ik accepteer dat ik onderdeel ben van de afbeelding.’

Wandelen in een Escher klaagt aan hoe ontmenselijking zit ingebakken in een cynische, door regeltjes aangestuurde samenleving. Omdat het theoretisch kader primeert, genereren de personages en hun lotgevallen weinig betrokkenheid. De lezer wandelt net als Lucas in een cirkel zonder begin of einde.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Karla De Greeve

Gesponsord

Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.

Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.

'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19

Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.

Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk

Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.

Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.

Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug. 

Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!

Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.

De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!

De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.

Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.

Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.

Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!

Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.

Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.

Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.

Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.

Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.

In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.

De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.

Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!