De noodzaak van vertrouwen

Het is 1927 en in Italië is Mussolini aan de macht. De broers Luca en Berio maken deel uit van een reizend circus. Ze zijn trapezeartiesten die elke voorstelling in de nok van de tent hun act opvoeren. Wanneer het circus richting het meer van Iseo trekt om daar te overwinteren, komt de jonge fotografe Yulia het leven van Luca binnen en haar komst zet de verhoudingen op scherp.  

De wereld van het circus is er één vol magie. De show die wordt opgevoerd spreekt tot de verbeelding van de toeschouwers. Wanneer het fascisme ook een stempel gaat drukken op de voorstellingen, wordt er aan dat fantasiebeeld geraakt. Alle artiesten ondervinden er in zekere mate de gevolgen van en de idylle brokkelt af.

Alles wat licht is is een YA-roman van de Vlaamse Marleen Nelen. Zij schreef eerder al vier jeugdromans, één roman voor volwassenen en verschillende Vlaamse Filmpjes (een reeks korte jeugdboekjes voor jonge tieners). Naast schrijven heeft de auteur ook een passie voor fotograferen. Die liefde voor sprekende beelden komt ook terug in haar verhalen. Nelen houdt er immers een erg beschrijvende stijl op na, die de omgeving voor de lezer tot leven brengt. Ze heeft oog voor detail en sfeer, en beschrijft nauwgezet en levendig wat haar personages zien en voelen.

Het verhaal komt echter mede door deze aanpak traag op gang. Het duurt een tijdje voor de personages zich laten doorgronden en de onderlinge relaties duidelijk vorm krijgen; voor er werkelijk dingen gebeuren. Dat vraagt geduld, zeker wanneer ook het fascistische klimaat op dezelfde, secure manier in beeld wordt gebracht. Dat de auteur er hierbij in slaagt de aandacht vast te houden is volledig de verdienste van haar intrigerende vertelstem. Binnen de plot is het voelbaar dat er iets broeit, al is het moeilijk om er de vinger op te leggen.

Luca is een vondeling en een buitenbeentje binnen het circus. Zijn moeder en broer beschouwen hem als een volwaardig lid van de familie, maar circusdirecteur oom Lorzenzo denkt daar anders over. Berio is de grote broer die zich over Luca heeft ontfermd en die het zich niet aantrekt dat de kleine jongen hem als een schaduw overal volgt. Wanneer ze groter worden, vertrouwen ze elkaar onvoorwaardelijk. Dat moet ook, want anders kunnen ze hun act niet uitvoeren. Wanneer Yulia de aandacht van Luca trekt, verschijnen de eerdergenoemde barsten in de band tussen de jongens.

Alles wat licht is heeft aandacht voor de historische context en bekijkt de maatschappij vanuit de bijzondere invalshoek van het circus. De zorgvuldigheid waarmee Marleen Neven het verhaal opbouwt, is zowel de sterkte als de zwakte van de plot. Dit boek moet immers kunnen bezinken en laat zich daarom niet in een sneltreinvaart uitlezen. De stemming en de omgeving spelen een grote rol in de beleving. Ondanks de roerige atmosfeer gaat er een kalmte uit van het verhaal en vraagt het om de bereidheid zolang mogelijk in de wereld van de kleine, reizende circuskaravaan te vertoeven.