Midden-Aarde voor gevorderden

In Beren en Lúthien kondigde Christopher Tolkien aan dat dit het laatste boek van zijn vader was dat hij zou redigeren. Maar hij vergiste zich, want hij besloot ook nog aan De val van Gondolin te werken. Het boek maakt deel uit van een soort losse posthume trilogie waartoe zowel Beren en Lúthien als De Kinderen van Hurin ook behoren.

Het eigenlijke verhaal speelt zich af ver voor De Hobbit en In de ban van de ring en was het eerste verhaal over Midden-Aarde dat Tolkien schreef. Het is de hoeksteen van de wereld die hij opbouwde en in het boek krijgt de lezer een boeiend inkijkje in de verschillende versies die J.R.R. Tolkien schreef, aangevuld met materiaal dat zijn zoon in het literaire archief van zijn vader vond.  

Het boek gaat van start met een introductie door Christopher Tolkien over het werk van zijn vader en de wereld die hij creëerde. Daarna volgt een uitweiding over de verschillende versies van het verhaal en de veranderingen die daarin werden aangebracht. Het zijn geen gemakkelijke gedeeltes om te lezen door de vele verwijzingen naar gebeurtenissen en personages, maar wel de moeite waard voor iedereen die zijn begrip van Midden-Aarde graag nog wil vergroten.  

In de proloog die zich ver voor het eigenlijke verhaal over Gondolin afspeelt, woedt een strijd tussen de duistere Morgoth (later in het boek Meglin genoemd) en de haast goddelijke Valar. Het geeft inzicht in de lange geschiedenis die uiteindelijk leidt tot de gebeurtenissen in In de Ban van de Ring.  

Jaren later wordt een man, Tuor, door de zeegod Ulmo op pad gestuurd om de verborgen stad Gondolin te vinden en een boodschap te bezorgen aan de koning. Hierbij krijgt hij hulp van Voronwë, een Noldoli-elf. De inwoners van Gondolin moeten zich klaarmaken voor de strijd om Meglin te vernietigen. Tuor wordt echter niet zo snel geloofd, maar hij blijft in de stad en trouwt met Iril, de dochter van de koning. Zeven jaar gaan voorbij voor de stad effectief wordt aangevallen en er een verwoestend gevecht uitbreekt. Dit verhaal wordt een paar keer herverteld in een meer compactere vorm met minder details en een wat aangepaste invalshoek. Toch voegde de auteur er eveneens extra informatie aan toe en wordt het totaalplaatje weer wat groter. Ook de vertelstijlen wijken af van de eerste versie. De ene tekst doet ouderwets aan, terwijl de andere een meer moderne toets meekreeg. Wees overigens niet verrast als personages plots van naam veranderen, alles hangt af van wie er aan het woord is en het tijdstip waarop Tolkien aan het verhaal gewerkt heeft.  

Christopher Tolkien probeert de lezer alle informatie te geven die hij in de notities van zijn vader terugvond en die het verhaal completeren en vermeldt daarbij veel details rond de evolutie en de eigenlijke intentie die de auteur had met het verhaal.

De val van Gondolin is bij uitstek geschikt voor lezers met een uitgebreide kennis van Midden-Aarde. Wie hoopt alleen een verhaal te lezen, zal om te beginnen al goed moeten zoeken om het tussen de begeleidende teksten te ontdekken. Er wordt een hoop voorkennis verondersteld en het is, ondanks de plaats van het verhaal binnen het werk van Tolkien, niet de geschikte start. In de ban van de ring is wat dat betreft toegankelijker. Het is wel een mooie aanvulling op het reeds gepubliceerde werk. Wat Christopher Tolkien heeft gedeeld uit de nalatenschap van zijn vader is bijzonder. Absoluut de moeite waard zijn overigens de illustraties van Allan Lee. Het zijn prachtige kleurenprenten die perfect de geest van Midden-Aarde weerspiegelen.