De geluidsabsorptie van het verleden

‘In den beginne waren er genen
die in me galmden.’  

Wanneer de grootmoeder van Ellen Deckwitz overlijdt, ontdekt ze dat ze de enige is die ooit haar  levensverhaal te horen heeft gekregen. In de jaren daarna gaat ze gesprekken aan met mensen die wortels hebben in Nederlands-Indië, en koesterde ze het idee om er een non-fictie boek over te schrijven. Het liep echter anders en het verborgen verleden van haar Indische oma mondde uit in Hogere natuurkunde, een bundel die overloopt van impressies, herinneringen en gedachten.

Deckwitz levert met deze publicatie een dichtbundel af die het midden lijkt te houden tussen poëzie, proza en flarden biografie. Ze speelt met de geschiedenis en de verwoestende, toch vaak onzichtbare uitwerking die een oorlogsverleden op de nabestaanden kan hebben. In dat opzicht doet het verhaal dat ze hiermee vertelt, denken aan het non-fictie boek Kinderen van het verzet van Piet Bonquet (naar de gelijknamige reeks van de Vlaamse televisiezender Canvas) over de Tweede Wereldoorlog. In Deckwitz’ woorden valt echter Jakarta te proeven en staat de invloed van de Japanse bezetting op haar grootmoeder centraal.

In twaalf delen wordt duidelijk dat heden en verleden niet rechtlijnig van elkaar te scheiden zijn. De auteur schenkt naast haar grootmoeder ook aandacht aan haar grootvader, haar moeder, haar eigen bezoek aan Indonesië en dat van talloze anderen die een bezoek aan het land brachten. Ze doet dat nu eens op een verhalende manier, dan eens in de vorm van een haiku of één enkele zin. Ze vecht met de levensverhalen waarmee ze vervlochten is en geeft ze vorm.

‘Dat noemen de meesten vrede,
geef ons een ramp
en we gedijen. …’

In haar teksten lijkt ze alles te centreren rond de gedachte dat er onder stiltes nog meer stiltes zitten, ‘als isolatielagen onder een bevroren vijver.’ Een gedachte die voortkomt uit een les natuurkunde in 1998, waarin ze hoort over een dode kamer in Minnesota, een gegeven dat ze relateert aan haar grootvader, die verhalen absorbeerde zoals de kamer geluid absorbeert. Onder haar eigen verhaal gaat dan weer dat van haar moeder en grootmoeder schuil.

Deckwitz, die naast dichter ook literatuurwetenschapper en performancekunstenaar is, laat met Hogere natuurkunde een bundel op het publiek los die geworteld is in haar eigen geschiedenis. Ze levert hiermee een persoonlijk verhaal af dat wat betreft kwaliteit de concurrentie aan kan gaan met De steen vreest mij uit 2011, waarvoor ze de C. Buddingh’-prijs ontving. De confrontatie die ze als dichteres aan durft te gaan met het verleden en hoe ze die vermengt met haar eigen indrukken en voorstellingsvermogen, zorgt in ieder geval voor een raak geheel dat weet te beroeren.