De jongen, de katvis en de kip

De Nederlandse Ate is veertien en heeft in de buurt eigenlijk geen vrienden. Elke avond appt hij met Baptiste, een jongen die illegaal in Brussel verblijft. Wanneer Baptiste zijn mobieltje moet verkopen, besluit Ate naar Brussel te reizen om hem een oud exemplaar te geven. Op het station wordt hij echter opgewacht door een meisje. Ze heet Emeraude en wil Ates hulp.

Katvis van Tjibbe Veldkamp verscheen voor het eerst in 2018 en is dit jaar de titel voor Nederland Leest Junior. Jongeren krijgen dit boek cadeau van de bibliotheek met de bedoeling gesprekken op gang te brengen en mensen met elkaar te verbinden. Voor de doelgroep van het boek (10+) is er ook een lesbrief ontwikkeld die in de klas gebruikt kan worden. Zo kan de hele groep samen lezen en is er een leidraad om de inhoud te bespreken.

Het thema van Nederland Leest 2021 is 'Over de grens'. In Katvis trekt Ate letterlijk de grens over naar België en Emeraude heeft ook ver gereisd. Ze kwam helemaal van Congo naar Brussel om er een onzeker leven in de illegaliteit te leiden. Daarnaast gaat Ate zijn eigen grenzen verleggen door zijn online vriend in het echt op te zoeken, een onderneming waarbij hij behoorlijk wat moed en een dosis vindingrijkheid voor nodig zal hebben.

'Hij opende een internationale treinreisplanner. Als hij om kwart over negen vertrok vanaf het hoofdstation van Groningen kwam hij om tien over één aan op Brussel-Centraal. Hij appte, terwijl hij nog steeds voorzichtig door zijn kamer ijsbeerde.'

Veldkamp schreef een verhaal dat begint met een gevalletje van catfishing, een actueel probleem waar veel jongeren mee geconfronteerd worden. Ate denkt een vriend gevonden te hebben, maar Baptiste is niet wie Ate dacht dat hij was. Het gaat echter over meer dan alleen oplichting. Ate is eenzaam en Baptiste is zijn enige vriend. Doorheen de plot wordt hij geconfronteerd met zijn bedrog en met zijn twijfels daarover, maar leert hij ook contact te leggen met anderen. Emeraude speelt daarin een grote rol. De motieven van het meisje zijn onduidelijk, al heeft ze zeker een doel. Ate en Emeraude vormen een onwaarschijnlijk duo: ze gaan ongemakkelijk met elkaar om, toch leren ze elkaar te waarderen.

De personages zijn mooi vormgegeven. Met slechts enkele rake beschrijven weet de auteur een beeld te schetsen van zowel Ate als Emeraude. Het meisje gebruikt overigens een aantal typisch Vlaamse woorden, wat voor contrast zorgt in het taalgebruik en het authenticiteit verleent. Veldkamp heeft niet veel franjes nodig om te boeien en dat is te merken in de dialogen. Ze zijn kort, spitsvondig en zetten dingen in beweging. Er is vrijwel altijd iets gaande, de plot valt nergens stil. Het streepje humor in de plot is afkomstig van een onwaarschijnlijke reisgenote in de vorm van een kip in een sporttas. Het is niet helemaal geloofwaardig en een echte uitleg is er vreemd genoeg niet voor de aanwezigheid van de kip. Dit zijn wel heerlijke stukjes om te lezen. Gedurende de hoofdstukken wordt de spanning opgedreven wanneer Ate verkeerde beslissingen neemt.

Wat minder goed uitgewerkt is de setting. Ate reist naar Brussel. Het beeld is echter nogal zwart-wit. Het verhaal speelt zich gedeeltelijk af in diverse treinstations en in een achterbuurt. De Belgische hoofdstad lijkt vooral een grimmige plaats om te verblijven en de tegenstelling die ontstaat met Ates Groningen voelt daardoor groot aan. Emeraude zou bovendien geen andere keuze te hebben dan naar Nederland te gaan en niet naar school kunnen in België. Er zit weinig nuance in dit aspect van het verhaal. Dat is uiteraard ten behoeve van de plot, maar tegelijkertijd een gemiste kans.

'Hij nam een andere uitgang dan Emeraude had genomen, maar ook hier lagen meteen buiten het station stukken karton met smerige kleren, oude troep en hoopjes mensen. Terwijl ze langsliepen riep Baptiste lachend iets naar een zwerver op één vuile blote voet en met één fel witte sportschoen aan.'

Katvis is naast een waarschuwing voor gevaren online, vooral een boek over eenzaamheid en kansen grijpen. In een beperkt aantal bladzijden komt niet alleen de reis van Ate tot leven, maar wordt eveneens de aandacht gericht op het isolement van beide hoofdpersonages. Hoewel het niet altijd even diepgaand is, daar is door de snelheid van het verhaal gewoonweg geen tijd voor, is het wel treffend en biedt het meer dan genoeg stof tot nadenken.