Een reflectie op machtsstructuren in de maatschappij

Björnstad is een klein, afgelegen, stadje in Zweden dat in verval aan het raken is. Er zijn steeds minder banen, dus ook elk jaar minder mensen, en het bos eet een verlaten huis of twee op per seizoen. De bewoners van Björnstad hebben de hoop op betere tijden echter nog niet opgegeven. Alle hoop is gevestigd op het fundament van deze gemeenschap: ijshockey. De junioren van de ooit zo succesvolle plaatselijke ijshockeyvereniging maken dit seizoen eindelijk weer kans om landskampioen te worden. Een overwinning zal op moreel en financieel gebied een ontzettende boost voor de stad betekenen. IJshockey bepaalt de status van de inwoners van deze stad en iedereen is er op één of andere manier wel mee verbonden. Maar kun je nog wel een individu zijn in zo’n gemeenschap? Wat gebeurt er als je tegen de stroom ingaat? Wat betekent het voor de ontwikkeling van een persoonlijkheid, wanneer de manier waarop de gemeenschap iemand behandelt volledig afhankelijk is van wat diegene betekent voor het ijshockey? Is er nog plek voor rechtvaardigheid wanneer dit schadelijk is voor het fundament van de gemeenschap: het ijshockey? Wanneer iemand een gruwelijke daad begaat in de stad en de gemeenschap onder druk komt te staan, worden alle voorgaande vragen beantwoord.

Wat ik zo ontzettend waardeer aan de boeken van Backman, is zijn schrijfstijl als alwetende verteller en zijn gave dat hij de zwaarste onderwerpen heel licht en behapbaar kan maken. Met dat in mijn achterhoofd, ben ik dit boek gaan lezen. Ik werd gelukkig verwelkomd door zijn typische schrijfstijl, maar ik schrok toen tijdens het lezen bleek dat Backman in dit boek helemaal niet de intentie had om zware onderwerpen licht te maken. Hij bracht ze in de volle zwaarte. Een TW is hier dus zeker op zijn plaats: seksueel geweld, suïcide, homofobie, victim blaming. Zeker geen lichte kost dus.

Backman neemt de tijd om de inwoners van Björnstad, de onderlinge verhoudingen en de betekenis van het ijshockey vorm te geven voor de lezer. De ene lezer kan dat wat langdradig vinden, maar ik vond het achteraf heel waardevol. In eerste instantie zorgde het wel voor veel ongeduld bij mij want ik wist dat er nog een grote gebeurtenis plaats zou vinden! Het was dus echt een leermoment om mijzelf op een bepaald moment een halt toe te roepen en te beseffen dat ik niet ongeduldig moest zijn en gewoon moest genieten van het verhaal en de personages. Dus dat kan ik jullie als (hopelijk) toekomstige lezer ook zeker aanraden. Vanaf het moment dat de ontwrichtende gebeurtenis eindelijk (p. 164) plaatsvond, de gemeenschap op zijn kop werd gezet en alle structuren en personages op zijn plek vielen, heb ik het boek in één ruk uitgelezen .

Ik vind dit boek ontzettend interessant omdat de schadelijke dynamiek in Björnstad een reflectie is op onze maatschappij. Het is lastig om hiervan het grote plaatje te zien, maar als je naar kleinere gemeenschappen kijkt (een dorp, vereniging, sportclub) zie je al snel dat machtsstructuren een rol spelen waarbij de waardevolle mening en waarde van de individu plaats moet maken voor die van de gemeenschap. Soms is dat nodig om tot besluiten te komen, denk aan onze democratie, maar het kan ook heel schadelijk zijn wanneer individuen niet meer worden gezien, gehoord of gewaardeerd en geaccepteerd voor wie ze zijn.