Spanning, sfeer en maatschappelijke betrokkenheid

Zelden is het begrip 'cosy crime' zo van toepassing geweest als op de misdaadromans van Donna Leon, de Amerikaanse die lang geleden als rondreizende studente in Venetië neerstreek, verliefd werd op de stad en er nooit meer wegging. De stad werd haar muze en gaf haar de inspiratie voor het schrijven van een serie politieromans rond de milde commissaris Brunetti. Sfeervol, aangenaam van toonzetting en doordrenkt van het Venetiaanse levensgevoel, ofwel culinair, kunstzinnig, loom en easy going. Dat liefde niet blind maakt, blijkt uit het feit dat Donna Leon ook de schaduwzijden van Venetië niet schuwt: de verloedering van de stad, de vervuiling, de bureaucratie, de vriendjespolitiek, de corruptie. Stuk voor stuk zaken die ook in Leons nieuwste boek, Beestachtige zaken, aan de orde komen.

In Beestachtige zaken wordt Brunetti geconfronteerd met het mismaakte lijk van een man dat uit het water wordt gevist. Specialisten constateren de zeldzame ziekte van Madelung. Het maakt identificatie gemakkelijk. De man blijkt dierenarts Andrea Nava te zijn, die naast de werkzaamheden in zijn privékliniek ook als keuringsarts verbonden was aan een van de grote slachthuizen van Venetië. Brunetti’s morele bezwaren tegen de bio-industrie, hem aangedragen door zijn vegetarische vrouw Paola en zijn dochter Chiara, krijgen een extra impuls na zijn bezoek aan een slachthuis waar zich allerlei duistere zaken afspelen.

Beestachtige zaken is meer dan een misdaadroman. Het is bijna een documentaire. Donna Leon beschrijft in haar boek enkele weken uit het leven van Brunetti waarin werk en privéleven op een volstrekt natuurlijke wijze in elkaar overlopen. Het moordonderzoek is slechts een onderdeel. Donna Leon noteert consciëntieus de gebeurtenissen van het leven van alledag. Zij beschrijft Brunetti’s wandelingen door Venetië, zijn mijmeringen over het leven, zijn gezin, zijn treurnis over het massatoerisme, zijn overpeinzingen over de Italiaanse geschiedenis en zijn euroscepticisme. Zij doet verslag van zijn gesprekken met zijn collega’s, zijn gedachten over zijn collega’s, de lunches en diners met zijn gezin, zijn bezoekjes aan en verhoren van verdachten. Zijn ongenoegens en ongemakken.

Donna Leon is als schrijfster gegroeid. Na een reeks boeken rond Brunetti waarin misdaad de hoofdrol voor zich opeiste, heeft haar werk geëvolueerd. Het alledaagse leven is steeds belangrijker geworden en de misdaden in haar verhalen hebben steeds meer het gezicht gekregen van maatschappelijke misstanden. Bij haar geen seriemoordenaars of psychopaten maar illegale vuilstorters, mensenhandelaren, illegale straatventers, briocriminelen, corrupte bureaucraten en foute vastgoedhandelaren. Lezers die over 100 jaar de boeken van Donna Leon lezen, krijgen een perfect inzicht in het reilen en zeilen van het Italië anno nu. Een stukje geschiedschrijving met Brunetti in de hoofdrol.

De langzame evolutie van de verhalen in Leons boeken gaan hand in hand met het ouder worden van Brunetti en zijn gezin. Terwijl Brunetti vecht tegen de oprukkende technologie gaat zijn zoon inmiddels naar de universiteit. Als “oude zak” (zoals Brunetti zichzelf omschrijft) ergert hij zich aan de verloedering van Venetië en maakt hij zich zorgen over de kwalen die de ouderdom met zich meebrengt, met Alzheimer als groot schrikbeeld.

Misdaad speelt een grote rol in Beestachtige zaken, maar snerpend spannend wordt het nergens. Wel meeslepend en bijzonder nieuwsgierig makend. Dat is ook de grote kracht van de 'Nieuwe Donna Leon'. De lezer is net zo nieuwsgierig naar het leven van Brunetti als naar de oplossing van de moord en de andere criminele feiten. Donna Leon lijkt in Beestachtige zaken haar definitieve vorm gevonden te hebben. Het is die van de fictieve real life show op papier, fraai verwoord en gemoedelijk. Zij beheerst die vorm van 'cosy crime' tot in de perfectie. Een heerlijke mix van spanning, sfeer, maatschappelijke betrokkenheid en tolerante levenswijsheid. Donna Leon is in dat opzicht uniek.