Puur meesterschap

Al vanaf zijn studietijd, ontwikkelde Robert Harris (1957) een grote belangstelling voor geschiedenis en politiek. Zaken die hij later, als politiek redacteur bij de BBC en diverse kranten, professioneel zou combineren. Zijn omgang met politici en zijn voormalige vriendschap met Tony Blair maakten van de bevlogen, idealistische journalist Harris een cynische schrijver die de politieke mechanismen, corruptie en machtspelletjes haarscherp fileerde. Dat kwam onder andere tot uiting in zijn prachtige reeks politieke thrillers waaronder Vaderland, Enigma, Pompeii en Geest. Vrijwel zonder uitzondering in het genre “factie” waarbij hij feiten en fictie op een kunstige manier met elkaar vermengde. Het nieuwste hoogstandje van Harris is De officier.

De officier  is een klokkenluidersverhaal dat zich afspeelt aan het einde van de negentiende eeuw. Een schandaal rond de Frans-Joodse legerofficier Alfred Dreyfus die in 1894 werd gearresteerd op grond van valse documenten waaruit zou blijken dat hij een spion was voor aartsvijand Duitsland. Dreyfus werd veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf, uit te zitten op het beruchte Duivelseiland. Zijn veroordeling veroorzaakte veel opschudding. De Franse schrijver Émile Zola pleitte voor de vrijlating van Dreyfus in zijn beroemde pamflet J'accuse...! Daarin werd ook de naam van de werkelijke spion vermeld, de Franse majoor Ferdinand Walsin-Esterhazy. Maar uiteindelijk was het de antisemitische, Franse, kolonel Georges Picquart die zijn nek uitstak voor zijn Joodse collega Dreyfus. Als chef van de Franse geheime dienst ontdekte Picquart dat Dreyfus niet de gezochte spion was, maar een andere officier in het Franse leger. Toen Picquart de Parijse pers daarvan op de hoogte stelde, werd hij gevangen gezet. Door de kracht van de pers werd Dreyfus in 1899 vrijgelaten, al zou het tot 1906 duren voordat hij werd vrijgesproken van alle aanklachten.

De officier  is een onthullend verslag van een duister spionageverhaal. Het wijkt af van de vorige boeken van Harris omdat de schrijver extreem dicht bij de historische werkelijkheid blijft. Er is meer sprake van een gedramatiseerde reconstructie dan van een mengeling van feiten en fictie. Hoewel een dergelijk nauwgezet volgen van de feiten geen absolute noodzaak is in een roman, geeft het De officier  toch een ongekende authenticiteit. Om de complexe verhaalstructuur met de vele complotten overzichtelijk te maken, heeft Robert Harris gekozen voor een verteltechniek die hij eerder hanteerde in zijn Cicero-trilogie en in Geest: “de verteller”. Meestal een minder belangrijk personage dat nauw betrokken is bij de hoofdpersoon. In De officier  wordt het verhaal verteld vanuit het perspectief van een van de belangrijkste personages: Georges Picquart. Wij krijgen zijn verhaal tot ons door middel van zijn fictieve memoires. Ook in dit geval een effectieve vertelvorm omdat hij Harris in staat stelt de gewetenswroeging van Picquart, die aarzelt tussen de weg van zijn geweten en zijn militaire plicht, van binnenuit te kunnen beschrijven. De desillusie van de jonge Picquart, die steeds meer twijfelt aan de morele waarde van de militaire organisatie waar hij deel van uitmaakt, druipt van de pagina’s.

De grote kracht van Harris schuilt mede in zijn enorme hoeveelheid research. Voor De officier  heeft hij een jaar lang research gepleegd. Het komt tot uiting in zijn gedetailleerde beschrijvingen van de maatschappelijke onrust en de antisemitische sentimenten in het negentiende eeuwse Parijs, de pijnlijke kloof tussen sociale klassen, de autoritair geleide organisaties die geen enkele fout wilden toegeven en de aandoenlijk naïeve methodes van de geheime dienst. Maar ondanks alle details gaat het boek toch voornamelijk over individuen. Over mensen die de loop van de geschiedenis wisten te veranderen, hoeveel offers zij daar persoonlijk ook voor moesten brengen. Een strijd van het individu tegen de alles vermorzelende machinerieën van politici, militairen en overheid, met hun manipulaties, verraad en moord. Een strijd die gewonnen werd door het individu. Daardoor is De officier  niet alleen een boek waarin een scandaleus gerechtelijke dwaling uit de Franse geschiedenis wordt geopenbaard, maar ook een boek van Hoop. Geniaal van structuur. Briljant verteld. Puur meesterschap. Zonder enige twijfel de beste politieke thriller van het jaar.