Een heerlijke politieroman

Dat formuleromans door critici veelal matig worden gewaardeerd, is bekend. Men hekelt de voorspelbaarheid van de steeds terugkerende personages, het vaste stramien van de verhaallijnen en de geijkte ingrediënten en plots. Het publiek daarentegen smult juist van al die elementen die door critici als bezwaar worden gezien. Ze hebben gelijk. Het is onzin om een boek slecht te waarderen omdat het op een vaste formule leunt. Het enige criterium dat geldt is of het een goed of een slecht boek is. Of, zoals de Amerikaanse krantenmagnaat William Randolp Hearst het ooit formuleerde: “Het gaat om de kunst te variëren binnen de beperkingen.” Dit laatste nu hadden wijlen Appie Baantjer en Simon de Waal in hun prille reeks politieromans rond rechercheur Peter van Opperdoes tot een ware kunst verheven.

Vaste hoofdpersonen in hun politieromans zijn de oude rechercheur Peter van Opperdoes en zijn jeugdige collega Jacob. Plaats van handeling: het centrum van Amsterdam. Opdracht: het oplossen van een of meer moorden in minder dan 190 pagina'’s. Ook in Een rat in de val, het vijfde deel in de reeks Amsterdamdetectives, zijn alle vaste elementen weer aanwezig: de hoofdpersonen, de locatie en de opdracht. Het verhaal draait om het oplossen van de moord op een kleine crimineel, Bertje van de (Zee) dijk, die dood wordt aangetroffen in een auto in de Amsterdamse Singelgracht. Hij blijkt vermoord te zijn. Via het kenteken van de auto hopen Van Opperdoes en Jacob iets meer te weten te komen, maar dat zorgt alleen voor meer complicaties.

Gezegd moet worden dat de reeks politieromans van De Waal & Baantjer met elk deeltje groeit. Na de dood van Appie Baantjer begint Simon de Waal steeds meer zijn eigen stempel op de reeks te drukken. Zijn dialogen worden puntiger en zijn meer doorspekt met de typische Amsterdamse humor. Hij heeft de tegenstellingen tussen oud (Opperdoes) en jong (Jacob) wat afgezwakt, en dat komt het verhaal ten goede. Bovendien laat hij zijn oude rechercheur wat minder in contact treden met zijn overleden vrouw, hetgeen ook beter is voor de realiteitszin van het verhaal. Al met al maakt het Een rat in de val tot een heerlijke politieroman. Bijzonder sfeervol, op sommige momenten zelfs een reisgids voor toeristen die op zoek zijn naar leuke plekjes of kleine restaurants. De Waal bewijst zijn vakmanschap op alle fronten. De plot is goed, de personages zijn aansprekend, de schrijfstijl is soepel, het verhaalverloop vlot. Op bijna achteloze wijze beschrijft hij zeer ter zake kundig de werkwijze van de Amsterdamse politie.
Kortom, Een rat in de val is als verhaal het beste uitgebalanceerd van alle deeltjes in de serie. Nieuwsgierig makend spannend, en qua Amsterdams sfeerbeeld onovertroffen.