Jaren zeventig revisited

George Pelecanos woont en werkt in Washington DC. Uitgaande van het feit dat hij geen omgeving zo goed kan beschrijven als de omgeving die hij kent als zijn broekzak, laat hij al zijn thrillers in zijn geboortestad afspelen. Niet voor niets wordt hij de kroniekschrijver van Washington genoemd. Ook zijn nieuwste boek Geen weg terug speelt dan ook in zijn favoriete stad.
In Geen weg terug hanteert Pelecanos zijn favoriete romanstructuur. Eerst beschrijft hij een (gewelddadige) gebeurtenis uit het verleden en vervolgens neemt hij een forse sprong in de tijd en laat de hoofdrolspelers van toen opnieuw opdraven. Ouder, niet altijd wijzer, en een geheim of wraakgevoel meezeulend dat het verleden opnieuw leven inblaast. De plaats van handeling in Geen weg terug is eveneens het favoriete werkterrein van Pelecanos: een straatarme buurt waar de zwarte bevolking met veel moeite het hoofd boven water probeert te houden. Voor de jongeren is er nauwelijks toekomstperspectief en verveling en drugs vormen dan ook de hoofdmoot van hun uitzichtloze bestaan.
Het verhaal speelt zich af aan het begin van de jaren zeventig. Drie blanke jongens uit een arbeidersmilieu hebben zwaar gedronken en geblowd als zij met een geleende auto de zwarte wijk Heathrow Heights inrijden en daar racistische opmerkingen uit het raam schreeuwen. Als blijkt dat zij een doodlopende weg zijn ingereden, volgt een harde confrontatie met enkele jeugdige vechtersbazen die de gevangenis al meerdere keren van binnen hebben gezien. Eén van de blanke jongens vlucht, maar een ander wordt zodanig mishandeld dat hij zijn leven lang mismaakt is. Vijfendertig jaar later ontmoeten enkele blanke mannen van toen hun donkere mishandelaren van toen. Vrijwel allen hebben inmiddels een deugdzaam bestaan opgebouwd. Er is één uitzondering: Charles Baker, pas uit de gevangenis ontslagen en nog vol wrok over de gebeurtenissen van destijds. Een niets en niemand ontziend roofdier op oorlogspad. Niemand is veilig.
Pelecanos is een begenadigd schrijver. De manier waarop hij zijn jeugdige hoofdrolspelers neerzet, met hun jongensachtige bravoure, hun hang naar merkkleding, hun muzikale voorkeuren en hun gebruik van drugs om erbij te horen is onwaarachtig goed. Hij weet de sfeer van de arbeidersbuurten te treffen alsof hij er jarenlang met een camera doorheen is gelopen om een documentaire te maken. Bovendien weet hij op de manier van Francis Ford Coppola (The Godfather) de moeilijke relaties tussen vaders en hun zonen weer te geven. De tijdsprong in het verhaal komt hem daarbij goed van pas, omdat de zonen van toen de vaders van nu zijn. Ofwel de zorgeloosheid en roekeloosheid van toen is omgeslagen in de bezorgdheid en verantwoordelijkheid van nu.
Helaas is de kwaliteit van een boek net als de waarde van een aandeel: Resultaten behaald in het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. En dat geldt in hoge mate voor Geen weg terug. Het tijdsbeeld en het sfeerbeeld zijn onovertroffen, maar Pelecanos heeft dit keer grote moeite met de spanningsboog van het verhaal. Bijna 125 pagina’s lang verdrinkt hij in karakterbeschrijvingen, details en familie-, en leefomstandigheden. De ene na de andere jongen wordt uitvoerig belicht. Namen van t-shirts, schoenen, auto’s en speakerboxen vliegen om je oren, maar het is weinig effectief omdat ze nergens toe leiden. Ontdaan van alle franje, houd je een realistische, maar toch clichématige, beschrijving over van de tegenstellingen tussen blank en zwart. Na het bloedige gevecht tussen de blanke en de zwarte jongens in het begin van het boek, gebeurt en niets dat de spanning vasthoudt of groter maakt. Verder zijn de dialogen van de straatjeugd, typisch de dialogen zoals een oudere schrijver denkt dat de straatjeugd ze bezigt. En tot slot is het weinig geloofwaardig dat één van de zwarte jongens 35 jaar lang een dusdanige wrok blijft koesteren dat hij opnieuw in actie komt.
Over Pelecanos’ vorige boek, Tuinier van de nacht, schreef ik ooit: “Pelecanos verdient een ster op de boulevard van literaire grootmeesters.” Een grootmeester is Pelecanos nog steeds en literair gezien kan ook Geen weg terug met de beste boeken wedijveren. Maar wat thrillerniveau betreft, laat Pelecanos het dit keer afweten. De spanning is niet goed gedoseerd, zijn feilloze ritme hapert. Gelukkig is een gouden stelregel dat grootmeesters altijd ijzersterk terugkomen. Daar is het wachten op. Met vertrouwen.