Actuele problematiek

In het Amerikaanse systeem van juryrechtspraak, zou ik zonder enig pardon worden afgekeurd als jurylid om Karaktermoord, het nieuwste boek van Roel Janssen, te mogen beoordelen. Reden: voorkennis en vooroordelen. Enige tijd geleden las ik namelijk een interview met Janssen waarin hij de stelling ventileerde dat bij het schrijven van een thriller alles ondergeschikt moet zijn aan de plot. Iets waar ik het hartgrondig mee oneens ben. Het is voor mij alsof je bij mensen op bezoek gaat vanwege de fraaie architectuur van hun huis in plaats van warme waardering te hebben voor hun karakters. Voor mij is de psychologische ontwikkeling van de personages op z’n minst gelijkwaardig aan de plot. Een goed boek moet emotioneren. En, goed beschreven karakters zijn beter in staat om emoties op te roepen dan een plot ooit kan. Dat neemt niet weg dat ik, al mijn vooroordelen ten spijt, vanaf de eerste pagina van Karaktermoord werd meegesleept door Janssens pakkende manier van vertellen.

Centraal in Karaktermoord staat de opmars van China met haar snelle economische groei, technologische kennis, goedkope arbeidskrachten, enorme export en investeringen in de wereld. Hoofdpersoon Harro Hollinger weet er alles van. Deze nerveuze ambitieuze zakenman heeft lange tijd in China gewerkt. Met zijn gloednieuwe eigen bedrijfje, Ether.Corp, wil hij superieure beeldtelefoons uit China importeren, die hij meteen doorstoot naar electronica-giganten. Zij kunnen de mobieltjes onder hun eigen naam in Europa verkopen. Vlak voor de feestelijke introductie van Hollingers videofooon wordt zijn Chinese partner Wang dood aangetroffen in een hotelkamer in Rotterdam. Volgens de lijkschouwer een acute hartstilstand na overmatige sexuele inspanning. Het is niet de enige tegenslag waarmee Hollinger te kampen krijgt. Zijn grootste klant weigert Hollingers videofoons af te nemen omdat ze gebreken vertonen en China kan niet zo snel nieuwe leveren. Verder wordt zijn bedrijfje doelwit van acties van Europese anti-globalisten die hem verlies van werkgelegenheid in Europa verwijten en hebben de banken weinig zin om hem te blijven financieren. Een faillissement dreigt en ook Hollingers prive leven komt onder zware druk te staan.

Maar dan krijgt hij plotseling hulp van Meili, de rechercheur van het Rotterdamse politiecorps. Haar vrouwelijke intuitie zegt haar dat de dood van Wang niet klopt. Door de gezamenlijke inspanningen van Meili, Hollinger en zijn vriendin Sharda worden uiteindelijk de ware doodsoorzaak van Wang vastgesteld, een politiek- industriel complot ontrafeld en de ondergang van Ether.Corp voorkomen.
In navolging van Michael Crichton die in De Nippon Connectie de handelsverhoudingen tussen Japan en Amerika schetste en de suprematie van Japan benadrukte, schildert Roel Janssen in Karaktermoord de opkomst van China en het gevaar dat het voor Europa kan vormen. In beide boeken wordt de huidige handelsgrootmachten, respectievelijk Amerika en Europa, naiviteit verweten. In beide boeken leidt een moord aan het begin van het boek, een wilde jacht in, dwars door een grillig labyrint van industriele intriges. In beide boeken maakt manipulatie met de bewakingscamera’s het de politie moeilijk de moord op te lossen. In beide boeken gaat het om grotere belangen dan oorspronkelijk het geval lijkt te zijn. Roel Janssen, een bewonderaar van Crichton, is een begenadigd journalist, researcher en thrillerschrijver. De plot van zijn verhaal staat als een huis, maar in de behoefte om zo’n volledig mogelijk beeld te schetsen van de situatie, schiet hij door en krijgt de informatieve kant van het boek de overhand. Dat maakt het boek vaak afstandelijk beschrijvend, daar waar het?smeekt om een persoonlijker aanpak (iets waar Crichton wel in geslaagd is). Ik vind dat die dosering absoluut te wensen over laat. Wel aardig is overigens dat veel personages in Karaktermoord handelen uit een absurd soort eigen belang. Janssen beschrijft dat op humoristische wijze waardoor het verhaal wat meer kleur krijgt.

In Karaktermoord heeft Janssen geprobeerd om de actuele problematiek rond de Chinees-Europese (handels)betrekkingen voor een groot publiek inzichtelijk te maken. In die opzet is hij volledig geslaagd. “Journalisten blijven per slot van rekening allemaal onderwijzers,” heeft Janssen ooit gezegd. Daarmee geeft hij in een enkele zin de kracht maar ook de grootste zwakte van Karaktermoord bondig weer. Iets te veel leerboek, iets te weinig leesboek. Maar al met al wel een spannend goed boek.