Troostmeisjes in oorlogstijd

Bij de Eerste Wereldoorlog (1914-1918), ook wel De Grote Oorlog genoemd, waren alle grootmachten ter wereld betrokken. Meer dan 70 miljoen militairen, waaronder 60 miljoen Europeanen, werden gemobiliseerd. Meer dan 9 miljoen soldaten werden gedood en miljoenen raakten gewond. De soldaten maakten extreme oorlogsellende mee. Ze waren bang, ontheemd en eenzaam, ver weg van hun ouders, vrouw en kinderen. De oorlogsmoeheid dreef velen van hen in de troostende armen van prostituees voor een kort moment van vergetelheid. Met verstrekkende gevolgen.

De Vlaamse historicus Piet Bonquet heeft in zijn pas verschenen studie Lief & Leed, Prostitutie in de Eerste Wereldoorlog deze onderbelichte kant van De Grote oorlog in kaart gebracht. Daartoe heeft  hij ongeveer elke snipper papier waarop de woorden prostitutie en Eerste Wereldoorlog voorkomen geraadpleegd. Aan de circa 150 pagina’s aan tekst zijn maar liefst 29 pagina’s noten en bibliografie toegevoegd. Het resultaat mag dan ook zonder meer grondig worden genoemd.

In zijn boek Lief & Leed beschrijft hij hoe honderdduizenden soldaten tijdens hun verlof een bezoekje brachten aan bordelen, zogenaamde koffiehuizen en achterafkamertjes waar oude en/of arme vrouwen, van wie de mannen aan het front streden, probeerden te overleven door hun lichaam voor een grijpstuiver te verhuren. Door gebrek aan hygiëne belandden veel soldaten met een venerische ziekte in het ziekenhuis, hetgeen leidde tot een flinke verzwakking van de strijdende partijen.  Het werd een groot probleem voor de legerleiding en de overheid. Zelfs uit religieuze hoek kwamen er felle protesten tegen de toenemende onzedelijkheid.

De focus van het boek ligt op België, zowel voor als tijdens de bezetting, maar besteedt ook ruim aandacht aan de houding van de Amerikaanse, Duitse, Franse en Britse legerleiding die allen met het probleem te kampen hadden. Men wist er niet goed mee om te gaan. Aan de ene kant had men begrip voor de noden van de soldaten, maar aan de andere kant wees men het bezoek van prostituees af. Eenzelfde tweeslachtige houding had de overheid waar men verhit discussieerde over de vraag of en hoe men prostitutie aan banden moest leggen. Het gevolg was dat men een onderscheid ging maken tussen bordeelmeisjes die zich moesten registreren en de vrouwen die zichzelf prostitueerden. Prostituees werden verplicht om zich regelmatig (2 x per week) te laten onderzoeken.

Over de omvang van het probleem zijn de wildste verhalen in omloop, maar vast staat dat met name de soldaten uit de Gemenebestlanden seksueel zeer actief zijn geweest. Zo was van de Canadese soldaten in 1915 liefst 28.7% besmet met een venerische ziekte. Van de Australiërs en Nieuw Zeelanders rond de 13%. Waarschijnlijk gingen de soldaten uit deze landen meer naar prostituees omdat ze over meer geld beschikten. In het Duitse leger was het percentage soldaten met geslachtsziekten slechts 1.5 % tot 2.9% en bij de Britten was het 3.7% tot 5%. Voor het Franse leger geldt dat er gedurende de vijf oorlogsjaren 250.000 tot 300.000 gevallen van syfilis, gonorroe en sjanker konden worden geconstateerd.

Historicus Piet Boncquet laat in zijn boek officieren, soldaten, pastoors en andere betrokkenen via hun dagboeken zelf aan het woord. Alle facetten van het langdurig verblijf van soldaten in een vreemd land komen aan bod: alcoholgebruik, pikante lektuur, echte liefde en onwettige kinderen, moreel verval, acties tegen zedenverwildering, hygiene, speciale militaire bordelen, de zedenpolitie en de stad Gent het paradijs van de liefde.

Het boek is verlucht met tal van illustraties die betrekking hebben op de prostitutie. Ze komen uit 'verboden' bladen die destijds graag gelezen werden, zoals La Vie Parisienne, Fantasio, Le Rire, enz. Maar ook zijn er afbeeldingen van schilderijen, tekeningen, ansichtkaarten en andere documenten opgenomen.

Piet Boncquet schreef Lief en Leed op verzoek van uitgeverij Davidsfond. Het resultaat is een gedegen boek vol wetenswaardigheden over een kant van de oorlog die  voorheen nauwelijks belicht is. Gedetailleerd, feitelijk, maar over het algemeen makkelijk leesbaar. Een indringend kijkje in de wereld van eenzame, bange mannen en straatarme troostmeisjes die als vergeten oorlogsslachtoffers kunnen worden beschouwd.