Over leven in het onderwijs

Als kind van een vader die in de jaren zestig van de vorige eeuw meester was op een Lagere Technische School, kan ik me de anekdote nog goed herinneren. Tijdens een ouderavond kreeg mijn vader van een meelevende ouder het advies om diens zoon, als hij vervelend was, een flinke draai om zijn oren te geven. 'Dat was de enige taal die hij begreep.' Meerdere ouders waren het roerend met hem eens. Meester had hun volledige goedkeuring. Meester wist ’t het beste. Hij was de autoriteit.

Aan dat verhaal moest ik denken toen ik het nieuwste boekje van Mark van der Werf las met de veelzeggende titel: Meester Mark vraagt door. Over leven in het onderwijs. Er  blijkt in vijftig jaar veel veranderd te zijn. Het is niet meester die alles weet en die een corrigerende tik mag uitdelen, maar het is meester zelf die klappen kan krijgen of voor het gerecht gedaagd wordt als hij het genie van het kind niet op juiste waarde schat. Een lage Citoscore? Dat ligt niet aan het kind, maar aan de toets, de meester of de school. Men eist onmiddellijk ophoging. Ouders zijn niet alleen mondiger geworden, maar ook veel agressiever. Buiten zinnen van boosheid waren veel ouders toen bleek dat hun kind uit de achtstegroep niet op haar/zijn voorkeursschool terecht was gekomen. Er is weinig vertrouwen in de scholen en leerkrachten. Mark van der Werf vindt dat er tegenwoordig erg op het vak wordt neergekeken. 'Ouders denken vaak dat ze zelf ook verstand hebben van lesgeven, omdat ze kinderen hebben. Al die kinderen zijn prinsjes en prinsesjes. Als ze een beetje kunnen tekenen is het een kleine Picasso. De ouders willen dat de juf of meester daar helemaal in meegaat.'

Meester Mark vraagt door is het logische vervolg op Meester Mark draait door dat in 2014 hét onderwijsboek was. In dat boek beschreef  Mark van Werf dat hij op zijn 35e zijn baan als journalist inwisselde voor een baan als meester op een basisschool. Met veel zelfspot beschreef de onervaren meester zijn taken: veters strikken, pleisters plakken, leren rekenen en schrijven, orde bewaren, met leerlingen omgaan die een speciale behandeling nodig hebben, eindeloos vergaderen en wekelijks stapels papieren invullen. Een puur persoonlijk verslag van twee jaar lesgeven die resulteerden in een overhaast vertrek uit het onderwijs.

In zijn nieuwste boek Meester Mark vraagt door is het niet de meester die aan het woord is, maar de journalist Mark van der Werf die het hele land doorreisde om met tientallen leerkrachten van basis en middelbare scholen te praten. Hij verzamelde hun ervaringen, problemen en oplossingen. Na analyse van alle verhalen bleek dat veel van de goedwillende onderwijzers toch vooral bezig waren hun hoofd boven water te houden. Grote pijnpunten bleken (nog steeds): te grote klassen, te grote werkdruk, enorme hoeveelheid nakijkwerk, het uit de hand gelopen aantal vergaderingen, de inspectiestress, de aan idioterie grenzende digitale administratie (groepsplannen, toets analyses, documentatie oudergesprekken). 'Elke scheet van een leerling moet in drievoud genotuleerd worden. Het is zo arbeidsintensief geworden dat lesgeven er tussendoor gebeurt', aldus een oververmoeide leerkracht.

Ook de omgang met ouders wordt steeds meer gezien als een onaangename verplichting. Ouders weten het altijd beter. Ze zijn vaak onredelijk en onbeschoft, betwisten het oordeel van de meester en willen dat hij/zij te allen tijde klaar staat voor een gesprek. Nee, is geen optie.

Het merendeel van Meester Mark vraagt door bestaat uit problemen, maar er worden ook oplossingen aangedragen. Zoals door Peter van ’t Hof, directeur van de Hilversumse Godelindeschool die themadagen, projectweken en speciale lespakketten vrijwel volledig heeft geschrapt omdat leerkrachten het al druk genoeg hebben: 'Schrap commissies en zet het mes in extra activiteiten', is zijn devies dat menig leerkracht zal toejuichen.

Meester Mark vraagt door is een vlot, soms humoristisch, geschreven informatief boek dat duidelijk inzicht geeft in de problematiek van het huidige onderwijs. Herkenbaar voor mensen die in het onderwijs werkzaam zijn, leerzaam voor ouders van schoolgaande kinderen. Net als het vorige boek een bestseller die tot nadenken stemt.