Een meeslepend epos, meesterlijk verteld

Met zijn eerste romans, Door het oog van de naald (1978) en Code Rebecca (1980), die wereldwijde bestsellers werden, lag de wereld aan de voeten van de jeugdige journalist Ken Follett. Hij had een gouden mix gevonden van oorlogsspanning, spectaculaire acties, avontuur en romantiek, gebaseerd op historische feiten. Al zijn volgende spionagethrillers, die zich afspeelden tijdens WO II, werden dan ook instant bestsellers. Na enkele prachtige, historische uitstapjes, De Kathedraal (later ook uitgegeven als Pilaren van de aarde) en Brug naar de hemel, keerde Follett in 2011 met zijn Century-trilogie terug naar de periode die hij het beste kent: de 20e eeuw die beide wereldoorlogen omvat. Volgens Follett de meest dramatische eeuw in de geschiedenis van de mensheid waarin meer mensen gedood werden in oorlog dan in alle voorgaande eeuwen samen. Hij baseerde zijn trilogie op het epos The Age of Extremes: The Short Twentieth Century 1914-1991, waarin schrijver Eric Hobsbawm zijn felle commentaar geeft op het hopeloos falen van het communisme, het kapitalisme en het nationalisme.

Het eerste deel van Folletts Century-trilogie, Val der titanen, speelt zich af rond de eerste wereldoorlog. Hierin combineert Follett het dagelijks leven uit die tijd met internationale spionage en politieke intriges. De lezer volgt de belevenissen van dappere jonge mensen van een nieuwe generatie die hun weg zoeken in een door oorlog geteisterde wereld. De lezer krijgt tussen neus en lippen door een aardig inzicht in de historische gebeurtenissen uit die tijd.
Het tweede deel van de trilogie, Nacht van het kwaad, is pas verschenen en beslaat de periode 1933-1949. Het kent eenzelfde verhaalstructuur en min of meer dezelfde karakters. Alleen zijn de personages ouder geworden en hebben zij inmiddels kinderen die een volgende periode van de 20e eeuw aan den lijve ondervinden. Het verhaal begint in 1933 in de tijd dat het Derde Rijk aan een onverbiddelijke opmars begint. We maken kennis met vijf met elkaar vervlochten families uit verschillende sociale klassen, die proberen zich staande te houden tijdens grote historische omwentelingen die de wereld voorgoed veranderen. Om dit verhaal te vertellen volgt Follett, net als in Val der titanen, personages uit verschillende landen, zoals de jonge Carla von Ulrich die zich verzet tegen het opkomende nazisme, de Amerikaanse broers Woody en Chuck Ewar die vechten voor vrijheid en democratie, de een vanuit Washington, de ander vanuit een bloedovergoten eiland in de Stille Oceaan. Maar ook de Engelsman Lloyd Williams die tegen communisme en fascisme vecht en de Russische geheim agent Volodja die een heel andere oorlog uitvecht. De personages vermenselijken de geschiedenis en maken de droge feiten invoelbaar.

Nacht van het kwaad is een meeslepend epos waarin Follett zich een meesterverteller betoont. Met ragfijn gevoel voor politieke verhoudingen en de consequenties van politieke beslissingen voor de gewone mens, neemt hij de lezer mee door de geschiedenis. Grote gebeurtenissen (de Rijksdagbrand, de Grote Depressie, Pearl Harbor, de Spaanse Burgeroorlog, de Slag om Engeland, de Holocaust, de geboorte van de atoombom), worden gedetailleerd beschreven. Klein menselijk leed eveneens. Maar omdat Follett veel te vertellen heeft, blijft zijn observatie die van een buitenstaander die net een afschuwelijk ongeluk heeft zien gebeuren, die daardoor emotioneel erg geraakt is, maar die verder moet omdat zijn vrouw thuis met het eten wacht. Hij houdt de vaart er goed in, maar aan bepaalde scènes had hij best wat meer aandacht kunnen besteden.

Door de ontstellende hoeveelheid research, die van elke pagina is af te lezen, en door het grote vakmanschap van Follett zijn de historische gedeeltes vaak briljant. En ook de relaties tussen de personages in verschillende landen, worden door de grootmeester op soepele, haast achteloze wijze vorm gegeven. Minder secuur is Follett echter in de uitdieping van zijn afzonderlijke personages, maar hoe kan het ook anders? In Nacht van het kwaad introduceert hij maar liefst 92 historische en fictieve figuren. Veel van hen staan in dit boek pas in de grondverf. Zij moeten wachten op hun definitieve verflaag in deel drie van de trilogie.

Nacht van het kwaad kent veel van de succeselementen die de vorige boeken van Follett kenmerkten: actie, romantiek, geweld (vrijwel altijd kort maar hevig), dreiging, sterke vrouwen, ingenieuze intriges, personages die de oorlog en alle verschrikkingen invoelbaar maken, wereldschokkende gebeurtenissen gekoppeld aan het verdriet of geluk van kleine mensen en een degelijke historische basis. En ook nu hebben ze een overweldigend effect.
Ken Follett neemt de lezer mee van grote landhuizen naar het Witte Huis, de slagvelden in Europa en de Stille Oceaan om ons, via zijn fictieve en historische personages, de ultieme geschiedenisles te geven die de middelbare school ons heeft onthouden. Het is knap hoe Follett de ongelooflijk complexe gebeurtenissen heeft weten te comprimeren tot een volstrekt begrijpelijk geheel. Dat alles in eenvoudige taal, met intelligente, spannende verhaallijnen en verrassende plotwendingen. Infotainment op zijn best. Gelukkig wacht ons nog een laatste boek. Hierin worden de periode na WO II en de Koude Oorlog beschreven. Verplichte literatuur voor de liefhebber!