De spanning neemt pagina na pagina toe

Dat de werkelijkheid vaak gekker is en ongeloofwaardiger klinkt dan de meest wilde fantasie, is iets wat elke schrijver kan beamen. Zeker een historicus als Ben Macintyre die onnoemelijk veel research heeft gedaan naar spionnen tijdens WO II. Veel van zijn bevindingen verschenen in The Times. Maar ook schreef hij het fascinerende boek Agent Zigzag, het ware oorlogsverhaal van Eddie Chapman, bedrieger, verrader en onverschillige dubbelagent. Het nieuwste boek van Macintyre heet Operatie Mincemeat en beschrijft de spectaculaire misleidingoperatie van de geallieerden die de Duitsers in 1943 volledig op het verkeerde been zette om een onverwachte invasie mogelijk te maken.

Winston Churchill zei tijdens WO II dat je een krokodil beter kon verschalken door hem een dolk in de zachte onderbuik te steken dan te proberen het keiharde pantser op de rug te doorboren. Uitgaande van die filosofie bedachten de geallieerden een plan waarbij ze de Duitsers niet zouden aanvallen op de zwaar verdedigde Atlantische kust, maar aan de kust van het kwetsbare Sicilië. Zij zetten een reeks misleidingactiviteiten in werking die de Duitsers ervan moesten overtuigen dat zij Sardinië en Griekenland zouden aanvallen, waardoor de aandacht van Sicilië werd afgeleid. Maar de meest spectaculaire en doeltreffende misleiding was Operatie Mincemeat. Twee Engelse inlichtingenofficieren lieten een als officier verkleed lijk, met belangrijke papieren in een aktetas op zijn lichaam, aanspoelen aan de zuidkust van Spanje. Het lijk was van een zwerver die dankzij de vervalste papieren werd omgetoverd tot majoor der mariniers William Martin. Op 30 april 1943 werd het lijk gevonden. Hoewel het plan om diverse redenen dreigde te mislukken, kwam het allemaal goed dankzij de fanatieke Abwehr-officier in Spanje, majoor Karl-Erich Kuhlenthal die bereid was om alles te geloven wat de voor de Britten werkende dubbelspionnen hem vertelden. De Duitse troepen werden op andere plaatsen gegroepeerd. Op 10 juli 1943 begon de invasie van Sicilië met 160.000 manschappen en twee weken later was het eiland veroverd. Het leidde tot de val van Mussolini, waarna Italië langzaam maar zeker afstand begon te nemen van Hitler.

Operatie Mincemeat is het verslag van een adembenemend, waar gebeurd misleidingmanoeuvre waarbij talrijke moeilijkheden overwonnen moesten worden. Dat het plan slaagde was, ondanks de minutieuze voorbereidingen, meer toeval dan wijsheid. In het boek worden alle dilemma’s, problemen, overwegingen van politici en (dubbel) spionnen van de Duitse en Britse inlichtingendiensten gedetailleerd beschreven. Ben Macintyre heeft de operatie beschreven alsof hij zelf getuige was van alle handelingen en besprekingen. Als een ware romancier beschrijft hij de sfeer, de weertypes, de dialogen en emoties van de personages. Het is een dramatisering die het verhaal uitermate leesbaar maakt en die een super spannende spionageroman van het boek maakt. Maar op andere momenten komt de historicus in Macintyre bovendrijven en put hij zich uit in het vermelden van feiten, noten en verwijzingen naar notities elders in het boek.

In de jaren vijftig schreef Ewen Montagu het boek The Man Who Never Was, een zwaar gecensureerde versie van Operatie Mincemeat. Ben Macintyre daarentegen heeft geen enkele tegenwerking van hogerhand ondervonden. Als eerste schrijver uit de geschiedenis mocht hij gebruik maken van alle documentatie uit de Britse oorlogsarchieven. In dat opzicht is zijn boek uniek. Dat neemt niet weg dat Operatie Mincemeat door de vele feitenvermeldingen, met name in het begin, wat langdradig is. Naarmate het boek vordert en er meer acties plaatsvinden, wint het echter per pagina aan spanning. Voor alle lezers die geïnteresseerd zijn in WO II en ware verhalen over spionnen is het boek een must. Opzienbarend, onthullend en uniek.