Een smakelijk tussendoortje, deze graphic novel

Na zijn als trilogie geafficheerde boeken Snel geld, Bloedlink en Val dood, die zich allen afspeelden in Stockholm, werd er druk gespeculeerd of de Zweedse misdaadauteur Jens Lapidus zich aan een vierde deel zou wagen. In een interview meldde hij dat Stockholm een onuitputtelijke bron was en dat hij zijn reeks absoluut voort wilde zetten. Om zijn vaste schare lezers alvast iets te bieden, maakte hij samen met illustrator Peter Bergting de “graphic novel” Stockholm Zuid die recentelijk verscheen.

Of alle fans blij zullen zijn met dit tussendoortje valt sterk te betwijfelen. De “'graphic novel'” is een verhaal dat door middel van tekst en tekeningen wordt verteld. In de beste uitvoering is het Kunst met een grote “K” en in zijn slechtste uitvoering is het niet meer dan een pretentieus en duur uitgevoerd stripverhaal. Het genre werd niet bedacht, maar wel beroemd gemaakt door Will Eisner die in zijn weergaloze graphic novel A contract with God (1978) de perfecte synergie vond tussen krachtige, melancholieke, teksten en filmische, kunstzinnige illustraties die elkaar feilloos aanvulden en ondersteunden. In Stockholm Zuid is die wisselwerking echter een stuk minder. Deels omdat de teksten en dialogen niet echt sterk zijn, deels omdat het tekenwerk aardig is, maar zeker niet briljant.

Achtergrond voor het verhaal is Stockholm Zuid, de slechte wijk van de stad. Na een bezoek aan een disco wordt het van oorsprong Iraakse meisje Jivan dat veel te veel gedronken heeft, door twee jongens mee naar huis genomen en verkracht. Als ze het voorval aan haar criminele broer Mahmud vertelt, zweert hij wraak. Wat volgt is een bloedige bendeoorlog tussen de familie en vrienden van het verkrachte meisje (de Alby Boys) en de Joegoslavische maffia waar de beide verkrachters deel van uitmaken. De eigenzinnige rechercheur Martin Hagerstrom, een workaholic en einzelgänger, probeert een einde te maken aan de bendeoorlog, wat hem in conflict brengt met zijn superieuren.

De “graphic novel” is vanwege haar vorm en gelimiteerde omvang niet per definitie geschikt voor behandeling van grote maatschappelijke problemen. In Stockholm Zuid worden zaken als eerwraak en de problematiek van moslimintegratie dan ook fragmentarisch aangepakt. Het zijn niet meer dan schetsen, anekdotisch verteld, en sterk aangezet door de dramatisch ingekleurde illustraties. Maar, heel sfeervol. Sfeer is dan ook zonder meer het sleutelwoord van Stockholm Zuid. Jens Lapidus probeert de belevingswereld van zijn personages extra kleur te geven door het gebruik van populaire jongerentaal. Zijn personages gebruiken constant woorden als favo, diggen, chill, cool en mega. Net als in het dagelijks leven een tikkeltje vermoeiend, maar wel effectief als sfeerbepalende elementen. Illustrator Peter Bergting zorgt visueel voor een sfeervolle, sombere setting door al zijn tekeningen in een zwart kader te plaatsen. Het is als een fotoalbum met zwarte pagina’s waar donkergetinte foto’s in zijn geplakt. Verder is zijn tekenstijl vlak en zelfs houterig als het gaat om de afbeelding van mensen. Hij is op zijn sterkst als hij vrijwel letterlijke beeldcitaten hanteert van zijn grote voorbeelden Will Eisner (desolate buurten, filmische camerahoeken en prachtige lichtinvallen) en de Belgische stripgrootmeester Hermann Huppen (allesoverheersende, donkere achtergrondkleuren vol zeggingskracht).

Dat er tussen neus en lippen nog de gebruikelijke Lapidus-motieven als kritiek op het rechtssysteem, gebrek aan toezicht op jongeren in achterstandswijken en rivaliteit binnen de politie aan de orde worden gesteld is grappig en eveneens sfeerbepalend, maar het zijn zaken die het verhaal nauwelijks versterken.

Stockholm Zuid is een verhaal over actuele problematiek, in een modern jasje gestoken. Rauw, realistisch, angstaanjagend en duister. Als exercitie redelijk geslaagd, al zal de belangrijkste doelgroep van Jens Lapidus (vrouwen) niet echt blij zijn. Vrouwelijke lezers zijn traditiegetrouw nauwelijks geïnteresseerd in stripverhalen en geïllustreerde verhalen. Slechts 15% leest wel eens strips. Goed nieuws daarentegen voor de mannelijke lezers die maar liefst 85% van het lezersbestand van graphic novels en strips vormen. Zij zijn echter in de minderheid als het gaat om het lezen van thrillers. Voor een grote doelgroep is het dus alsnog wachten op een echt vierde deel van Jens Lapidus. Stockholm Zuid is een smakelijk tussendoortje, niet meer en niet minder.