Fascinerende 'geschiedsvervalsing'

Stephen King is een van de meest productieve auteurs van de Verenigde Staten, want hij schrijft niet alleen romans, maar ook talloze korte verhalen. Het in 2011 verschenen 22-11-1963 is alweer zijn zestigste boek, ondanks dat hij het idee hiervoor al aan het begin van de jaren zeventig van de vorige eeuw kreeg. Omdat hij op dat moment dat hij nog meer achtergrondonderzoek moest verrichten, zag hij er toen van af om met het schrijven van dit boek te beginnen. Pas in 2007 pakte hij het project weer op en uiteindelijk groeide de roman uit tot een van zijn best gewaardeerde boeken.

Onderwijzer Jake Epping krijgt van zijn ernstig zieke vriend Al Templeton het dringende verzoek om de moord op John F. Kennedy te voorkomen. Hiervoor moet hij wel ruim vijftig jaar terug in de tijd. Jake stemt toe en daalt via een onzichtbare trap in de hamburgertent van Templeton af naar 1958. Hij heeft zich een andere identiteit aangemeten en komt erachter dat die periode hem wel bevalt. Hij weet ook dat hij een missie heeft en dat is het voorkomen van de moord op president Kennedy, die in november 1963 gaat plaatsvinden. De moeilijkheid is echter dat het verleden zich niet zo gemakkelijk laat beïnvloeden.

‘Als ik een bepaalde tijd uit mijn leven over zou kunnen doen, dan…’. Ieder mens heeft een dergelijke zin vast wel een keer uitgesproken of gedacht. Het is alleen de vraag of je dit echt moet willen, want je weet wat je nu hebt, niet wat je krijgt als het inderdaad mogelijk zou zijn om je eigen verleden, en daardoor ook je eigen daden, te veranderen. Dit gegeven heeft King in 22-11-1963 verwerkt, maar wel op iets grotere schaal. Het boek, dat heel kort op gang moet komen, is daardoor zo goed als van begin tot eind intrigerend, waarbij de vraagstelling ‘Wat als?’ vaak centraal staat.

Het verhaal, dat volledig vanuit het perspectief van Jake Epping wordt verteld, speelt zich hoofdzakelijk af aan het eind van de jaren vijftig en begin jaren zestig van de vorige eeuw af. De auteur heeft deze periode bijzonder goed weergegeven, want de lezer proeft de sfeer van die tijd, ziet de – vaak armoedige – omstandigheden exact voor zich en kan zich helemaal voorstellen hoe de mensen destijds geleefd hebben. Hieraan is te merken dat King zich buitengewoon goed en grondig in die jaren heeft verdiept, want alles klopt, tot de kleinste details aan toe.

Ondanks dat het vanzelfsprekend onmogelijk is de geschiedenis te veranderen, komt het verhaal over het algemeen erg realistisch over. Een van de reden daarvan is dat veel van de genoemde personages werkelijk geleefd hebben en uiteraard ook omdat een groot aantal lezers ongetwijfeld over de moord op voormalig president John F. Kennedy heeft gehoord of gelezen. De lezer houdt hierbij wel in zijn achterhoofd dat het verhaal op zich volledig verzonnen is – het beste voorbeeld hiervan is het konijnenhol waardoor Epping naar het verleden reist, er ook weer van terugkeert en dat sterk doet denken aan Alice in Wonderland, het kinderboek van Lewis Carroll – en diverse onmogelijkheden bevat.

King bewijst met 22-11-1963 andermaal dat hij een begenadigd verhalenverteller is. Het enige dat je hem deze keer zou kunnen verwijten, is dat dit boek over het geheel genomen niet zo heel erg spannend is en dat het vooral de kenmerken heeft van een roman. Natuurlijk kan hem dit worden vergeven, want alleen het idee al dat door welk voorval dan ook het verleden kan worden beïnvloed, is fascinerend genoeg om voor een bepaalde geladenheid te zorgen. Aan het eind van het boek schets de auteur een situatie die het gevolg is van zo’n verandering in de geschiedenis. De dystopische en apocalyptische wereld die geschetst wordt, is ronduit beangstigend.