Gevolgen van turbulent verleden worden doeltreffend en invoelend beschreven

Hoewel In Koli Jean Bofane al tientallen jaren niet meer in zijn thuisland woont, is hij nog steeds een van de meest vooraanstaande auteurs van Congo. Hij debuteerde in 1996 met een parabel over dictatuur: Pourquoi le lion n'est plus le roi des animaux. In 2011 werd zijn eerste in het Nederlandse vertaalde roman Congolese wiskunde (2008) uitgebracht. Met dit boek wilde hij de bevolking van Congo en Kinshasa een hulde brengen door een beschrijving van hun leven te geven, ook al bevond het land zich door de naweeën van de oorlog toen in een uitermate moeilijke periode.

Door zijn omgeving wordt Célio Matemona, die vanwege zijn passie voor wiskunde ook wel Célio Mathématika wordt genoemd, gezien als een intellectueel. Hij is echter opgegroeid in armoede en al een aantal jaren wees. Van zijn vader, die tijdens een conflict om het leven kwam, kreeg hij ooit een oud wiskundeboek en door gebruik te maken van allerlei theorieën en formules die daarin vermeld staan, probeert hij zijn leven, dat hem tot dusver geen succes opleverde, zin te geven en zijn toekomst veilig te stellen.

Hoewel het verhaal voor het grootste deel vanuit het perspectief van Célio Matemona wordt verteld, krijgt de lezer eveneens behoorlijk wat fragmenten door de ogen van een van de andere personages voorgeschoteld. Door deze keuze krijgt hij een goede indruk van iedereen die belangrijk is voor de diverse gebeurtenissen, ondanks dat de een meer in beeld komt dat de ander. Wat misschien nog wel veel belangrijker is, is dat de auteur een behoorlijk realistische weergave schetst van een land dat de gevolgen ondervindt van allerlei opstanden, oorlogen en misschien zelfs nog van de kolonisatie. In de roman leeft de bevolking ogenschijnlijk goed, ofschoon er wel degelijk armoede heerst, maar het democratiseringsproces waar de president en zijn vazallen mee schermen lijkt alleen maar voor de bühne.

De politieke omstandigheden zijn sowieso bepalend voor de diverse aangelegenheden en voorvallen. Al snel krijgt de lezer een indruk van de verschillende middelen die gebruikt worden om de inwoners van met name Kinshasa in bedwang te houden, te beïnvloeden of te misleiden. Corruptie en onderdrukking is een handelsmerk van de machthebbers en door middel van manipulatie en enscenering doen ze er alles aan de angstige Kinezen een waarheid te laten zien die in feite niet bestaat. De auteur laat in het boek uiteraard een fictieve situatie zien, maar omdat dergelijke praktijken in een dictatuur voorkomen, komt alles toch wel realistisch en waarheidsgetrouw over.

Bofane hanteert in zijn eerste roman een wisselende, maar niet onaangename schrijfstijl. Het ene moment is het informatief, het andere weer erg beeldend. Dit zorgt er op zich wel voor dat je continu bij het verhaal en de gebeurtenissen betrokken blijft. De informatieve tekstgedeelten zijn interessant en leerzaam, want je krijgt een globale indruk van de Congoleze geschiedenis. Bij de meer levendige scènes ziet de lezer – zeker hij die in een van de Afrikaanse landen is geweest – voor zich wat er gebeurt en hoe de omgeving eruitziet. In ieder geval wordt de sfeer die er heerst erg goed weergegeven en deze komt ook over zoals die vaak is. Daarnaast is het taalgebruik van de auteur regelmatig erg mooi, dan maakt hij gebruik van prachtige vergelijkingen en fraaie beeldspraak.

Ofschoon de wiskunde een rol in het verhaal en de gebeurtenissen heeft, heeft deze wetenschap absoluut niet de hoofdrol en derhalve is het boek voor de niet-wiskundigen onder de lezers prima te volgen. Congolese wiskunde is vooral een weergave van een land en bevolking die gebukt gaan onder de enorme last van een turbulent verleden en waar de dictatoriale macht nog steeds van profiteert. Bofane heeft dit op een doeltreffende en invoelende manier beschreven.