Intens en krachtig

Roxane van Iperen debuteerde in 2016 met haar roman Schuim der aarde, waarmee ze de Hebban Debuutprijs won. Twee jaar later brak ze met haar tweede boek ’t Hooge Nest echt door en werd ze bij het grote publiek bekend. Dat beloof ik, waarvan ze zelf zegt dat dit haar oerboek is, is haar in 2023 uitgebrachte en semi-autobiografische roman, kreeg meteen lovende reacties en kwam op de shortlist van de Boekenbon Literatuurprijs van dat jaar terecht.

M. is een twaalf jaar oud meisje, maar heeft geen stabiel leven. Ze is opgegroeid in een gewelddadige thuisomgeving, die bovendien ook nog eens ongewoon chaotisch is. Hierdoor heeft ze een eigen wereld gecreëerd, waarin ze vooral niet wil opvallen. Ze heeft tevens de gave ontwikkeld zich aan iedere omstandigheid aan te passen. Haar ouders zijn voortdurend op de vlucht en slepen M. en haar broertje Boelie van dorp naar dorp mee. Het is daarom onmogelijk om een evenwichtig bestaan op te bouwen of langdurig vriendschap met iemand te sluiten. Voor iedereen is ze een voorbijganger, dus vraagt M. zich af of ze wel leeft.

Het verhaal, dat begint met een bijzondere proloog die voor diverse vragen zorgt, wordt volledig verteld vanuit het perspectief van het twaalfjarige meisje M. (de enige van wie de volledige naam niet wordt genoemd en waardoor rond haar personage een enigszins mysterieus tintje waart). In vier delen – die vier seizoenen van het jaar – die ieder een andere strekking hebben, maar waaruit keer op keer blijkt dat M. in een ontwricht gezin is/wordt grootgebracht, komt de lezer te weten wat er bij het meisje leeft, hoe ze haar tijd doorbrengt, hoe ze met anderen omgaat en vooral waar ze zich in haar hoofd allemaal mee bezighoudt. Hierdoor krijg je een erg goed beeld van haar en begrijp je waarom ze zich gedraagt zoals ze doet.

De omstandigheden van de diverse personages zijn over het algemeen nogal treurig en armoedig. Niet alleen die van M. en haar familie, maar van eigenlijk iedereen. De auteur weet deze sfeer, maar ook die van de tijd waarin het verhaal zich afspeelt – uit enkele details kun je opmaken dat dit ergens aan het begin van de jaren tachtig van de vorige eeuw moet zijn – uitstekend en treffend weer te geven. De beschrijvingen en omschrijvingen van de personages en hun karakters komen eveneens bijzonder goed tot uiting. In feite weet je als lezer meteen wie je voor je hebt, hoe zo’n persoon in elkaar steekt en wat haar of zijn bedoelingen zijn. Door dit alles leven deze personages stuk voor stuk en heb je nergens het gevoel dat ze ‘slechts’ romanfiguren zijn.

Van Iperen heeft maatschappelijke thema’s als huiselijk geweld, misbruik, eenzaamheid, armoede en verwaarlozing in de roman verwerkt, problemen die destijds voorkwamen en tegenwoordig nog steeds. Hierdoor kan de indruk ontstaan dat het boek nogal zwaar is, maar daar is eigenlijk geen enkele sprake van. De schrijfstijl is namelijk vlot en levendig en daarbij toch ook invoelend. Omdat de auteur bij de vele ellendige situaties de vinger op de zere plek legt, komt het verhaal buitengewoon realistisch over. Als je in ogenschouw neemt dat de plot gebaseerd is op eigen ervaringen is dit niet geheel onbegrijpelijk. Overigens is het op geen enkel moment te merken dat het boek autobiografische elementen heeft.

Het eind van het verhaal is treffend, want in het laatste hoofdstuk heeft het er alle schijn van dat M. een spiegel voorgehouden wordt. Hoe ze hierop reageert en ermee omgaat, is mooi en confronterend tegelijk. Voor het meisje zelf en misschien ook wel voor de lezer. Dit alles maakt van Dat beloof ik een intens en krachtig boek dat na het lezen nog wel een tijdje in je hoofd blijft rondzingen.