Redelijk interessant verhaal met tekortkomingen

De in 2015 overleden auteur Henning Mankell wordt nog steeds gezien als een van de bestverkopende Zweedse schrijvers. In Nederland en België is hij vooral bekend geworden door zijn serie met de eigenwijze inspecteur Kurt Wallander. Naast thrillers schreef hij onder andere ook romans en jeugdboeken. Een van zijn standalones is De Chinees, dat in 2008 is verschenen. Hoewel dit een fictief boek is, heeft het een achtergrond in de realiteit en wordt hierin verteld wat had kunnen gebeuren, dus niet wat al gebeurd is.

Het is een steenkoude dag in januari 2006 wanneer de politie in het kleine plaatsje Hesjövallen een verschrikkelijke en lugubere ontdekking doet. De lichamen van achttien volwassenen en één twaalfjarige jongen zijn namelijk op een beestachtige manier vermoord en meteen wordt geconcludeerd dat dit het werk van een psychopaat is. Birgitta Roslin, rechter in Helsingborg, komt erachter dat haar moeder is opgevoed door enkele slachtoffers, waardoor er een verwantschap is. Haar theorie over de dader wordt door de politie niet geloofd, dus begint ze een eigen onderzoek dat haar terugvoert naar honderdveertig jaar eerder.

Met een sfeervolle impressie van een koude Zweedse winterdag heeft het verhaal een rustig begin, maar al heel snel komt hier een eind aan, want de ambiance wordt enigszins sinister als het erop lijkt dat het dorpje Hesjövallen in een spookstad lijkt te zijn veranderd. Dit wordt nog erger nadat de massamoord wordt ontdekt, want dan heerst er een gevoel van leegte, onmacht en ontsteltenis. Het politieonderzoek komt op gang en alle tekenen voor een spannende thriller zijn aanwezig. In het volgende deel – het verhaal bestaat uit vier delen die elk een volledig andere strekking hebben – wordt die spanning volledig overboord gegooid, want de flashback naar enkele jaren in de negentiende eeuw is niets meer of minder dan een roman. De gebeurtenissen die dan plaatsvinden zijn buitengewoon triest en bij vlagen zelfs aangrijpend, maar de lezer vraagt zich wel af wat het meeste in een thriller doet, ondanks dat het verband later in de plot wel helder is. Het derde deel is in feite van hetzelfde kaliber, en pas in het slotgedeelte komen weer wat spannende momenten bovendrijven.

Over het algemeen weet Mankell de lezer te boeien en aan alles is te merken dat hij hoe dan ook over vakmanschap beschikt. Toch kun je je afvragen of de auteur niet iets te ver is doorgeslagen met de vele politieke uitweidingen en soms ondoorgrondelijke en ronduit saaie fragmenten. De aandacht verslapt hierdoor en daarnaast raak je het spoor, en dus het verband, een klein beetje kwijt. Het principe ‘less is more’ zou het verhaal in veel gevallen goed hebben gedaan. De keuze van rechter Birgitta Roslin om haar eigen onderzoek te starten, is op zich een merkwaardige, want gezien de aard van haar beroep moet ze in feite beter weten. Ook de beweegreden van de door haar genomen stap is bijzonder. Er is een bepaalde verwantschap met enkele slachtoffers, maar die is op zich niet zo heel direct.

Hoewel de auteur er alles aan doet om niet al te snel iets prijs te geven, heb je, zelfs nog voordat het verhaal halverwege is, relatief snel in gaten wat het motief van de verschrikkelijke moorden is. Ondanks de diverse tips die Roslin de lokale politie geeft, lijdt de laatste aan tunnelvisie en richt zijn vizier volledig op de door hen gevonden verdachte. Deze opstelling is nogal onrealistisch. Evenzo onwaarschijnlijk zijn de vele voorvallen, zelfs als je in gedachten houdt dat de Mankell het verhaal geschreven heeft zoals het zou kunnen zijn. Ondanks alles is De Chinees een redelijk interessant verhaal, maar het heeft zijn tekortkomingen.