Zonder meer de moeite waard

In 1995 debuteerde Tommy Wieringa met de roman Dormantique’s manco, maar zijn grote doorbraak kwam tien jaar later met Joe Speedboot, dat genomineerd werd voor een groot aantal prijzen en er enkele won. Dit zijn de namen, dat in 2012 werd uitgebracht, won een jaar later de Libris Literatuurprijs en is in 2016 bewerkt tot een toneelvoorstelling. Hij liet zich voor dit boek inspireren door een artikel over een groep vluchtelingen die na maanden over de Oekraïense steppe te hebben rondgezworven in een stad aankwam. Ook zijn eigen familiegeschiedenis heeft een rol van betekenis gespeeld bij het schrijven van dit boek.

Nadat ze een tijd lang hebben rondgezworven over de steppe arriveert een vijftal uitgemergelde en sterk verhongerde mensen in de grensstad Michailopol. Dit zorgt voor onrust en angst bij de bewoners. Commissaris van politie Pontus Beg kan niet anders dan hen aanhouden en vastzetten. Een van zijn collega’s doet in de spaarzame bagage van een van een lugubere vondst die wijst op een gepleegde misdaad. Aan Beg de taak om uit te zoeken wat er precies aan de hand is en wat de vluchtelingen hebben moeten doorstaan. Hierbij merkt hij dat hun geschiedenis niet eens zo heel veel afwijkt van de zijne.

De roman heeft twee verhaallijnen en in één daarvan maakt de lezer kennis met politiecommissaris Pontus Beg. Uit wat over hem verteld wordt, maak je direct op dat het een wat treurige, eenzame en misschien ook wel enigszins ongelukkige man is. Wellicht is dit inherent aan de omgeving, want de stad waar hij woont en werkt, blinkt niet uit in levendigheid. Aan de troosteloosheid en desolaatheid ervan wordt in de plot in ieder geval regelmatig aandacht geschonken. Dit laatste geldt eveneens voor de kleiner wordende groep mensen uit de tweede verhaallijn. Zij zijn om onbekende reden uit hun eigen vertrouwde omgeving vertrokken en zwerven sindsdien over de steppe rond, op zoek naar een plek waar ze een beter bestaan kunnen leiden. Een vergelijking met de vluchtelingenstroom waar vooral Europa de laatste jaren mee te kampen heeft, is onvermijdelijk.

In het verhaal komt een beperkt aantal personages voor en hierdoor weet je precies met wie je te maken hebt en wie welke rol heeft. Aan sommigen van hen worden meer aandacht besteed dan aan anderen, maar dat is geen enkel probleem. Zo kom je over Beg aanmerkelijk meer te weten dan over elk van de vluchtelingen. Desondanks is het toch vrij gemakkelijk om van de laatsten een prima beeld te krijgen, onder andere omdat ze in de slotfase door Beg ondervraagd worden, waardoor ze – soms met tegenzin – min of meer gedwongen zijn iets van zichzelf prijs te geven. Hoewel ieder karakter wel iets heeft en ze zonder meer intrigerend zijn, is het onmogelijk om je met een van hen te identificeren. Daarvoor zijn ze niet aansprekend genoeg. De enige die hierop een uitzondering had kunnen zijn, is de Ethiopiër, maar over hem wordt helaas niet zo heel veel verteld.

Beg is overigens de enige die een ontwikkeling doormaakt, dit komt voornamelijk omdat hij ontdekt heeft van Joodse afkomst te zijn en daarom meer over zijn achtergrond en het Joodse geloof wil weten. De gesprekken die hij hierover met een rabbijn heeft zijn niet alleen interessant, maar er blijkt ook uit dat wat de groep vluchters moet doormaken vergelijkbaar is met wat anderen vele duizenden jaren eerder ook al ondervonden hebben (de veertigjarige woestijntocht onder leiding van Mozes). Behalve dergelijke geschiedkundige feiten heeft Wieringa ook enkele actuele thema’s, waarvan racisme het meest in het oog springt, in de roman verwerkt.

Over het algemeen is de schrijfstijl rechttoe rechtaan, maar zo nu en dan gebruikt de auteur mooie vergelijkingen waardoor het iets poëtischer wordt. Al met al is Dit zijn de namen, ondanks de niet al te florissante omstandigheden, een vlotte en goed geschreven roman die zonder meer de moeite waard is.