Onderhoudend en humorvol debuut

Journalist, voormalig hoofdredacteur en auteur Peter Hammarbäck heeft jaren geleden een tijd lang freelancewerk in Oost-Afrika verricht en onder andere dit heeft hem geïnspireerd bij het schrijven van zijn in 2024 verschenen debuutroman Fatsoenlijke mensen stelen olifanten. Een dierentuin in Stockholm en een verzorger die daar werkt, waren andere inspiratiebronnen en omdat hij zelf eveneens dierenliefhebber is, begon hij na te denken over hoe het voor de dieren moet zijn om in gevangenschap en in een voor hen onnatuurlijke omgeving te leven.

De Stockholmse dierentuin waar Adam Vieri als dierenverzorger werkt, zit in financieel zwaar weer en om het hoofd boven water te kunnen houden heeft directeur Camilla Stensson besloten dat ze de olifanten, gorilla’s en leeuwen overnemen van een circus dat ophoudt te bestaan. Hiermee hoopt en denkt ze meer bezoekers te trekken. Omdat Adam hier niet in gelooft, en er bovendien te weinig ruimte is voor deze wilde dieren, smeedt hij samen met Natalie, zijn evenknie bij het circus, een plan om de dieren te bevrijden en naar Kenya te brengen.

Al vrij snel heeft de lezer in de gaten dat Fatsoenlijke mensen stelen olifanten een roman is die in behoorlijk grote lijnen afwijkt van wat over het algemeen gebruikelijk is. De verschillende gebeurtenissen zijn namelijk bijzonder ongebruikelijk, vaak ronduit absurdistisch en veel van wat er gebeurt, is zonder meer onrealistisch. Helemaal niet erg, want het komt er eigenlijk op neer dat dit juist de kracht van het boek is. Het verhaal wordt verteld vanuit een beperkt aantal personages, maar het is vooral Adam Vieri die als leidend personage gezien kan worden. Hij is de centrale figuur die eigenlijk bij de meeste voorvallen betrokken is, maar de rol van Natalie moet daarbij echter niet onderschat worden. Zij is de motor die zijn daadkracht op gang helpt. Samen vormen ze een dynamisch koppel, waarvan hun doen en laten aangewakkerd door de plannen van de markante, enigszins egocentrische en op het oog gevoelloze Camilla Stensson.

Waar de een (Stensson) de commercie de boventoon wil laten vieren, komt de ander (Adam en Natalie) voor het welzijn van de dieren op. Twee tegenstellingen die in het echte leven natuurlijk ook voorkomen, maar in de roman in het extreme worden gesteld. Dit resulteert in een groot aantal bizarre situaties die ieders vermogen te boven gaan, maar de auteur neemt er wel even de tijd voor om het zover te laten komen. Aanvankelijk wordt er uitgebreid aandacht besteed aan de financiële perikelen waar de dierentuin mee te kampen heeft en de plannen om daar het hoofd aan te bieden, maar in de loop van de plot komt het reddingsplan om de hoek kijken. De absurde en kolderiek aandoende scènes nemen in aantal toe en het verhaal krijgt een tamelijk andere en soms niet te bevatten wending.

Hammarbäcks schrijfstijl is vlot, eigentijds en ongecompliceerd. Over het algemeen zit het tempo er goed in hij zorgt ervoor dat de lezer zich geen moment hoeft te vervelen. Hoewel het verhaal zo goed als ongeloofwaardig is, zitten er wel degelijk enkele kernen van waarheid in en valt er overduidelijk een boodschap in te bespeuren. Het punt waar het immers om gaat, is of het wel gerechtvaardigd is om dieren op te sluiten en hen geen leven te gunnen in hun natuurlijke habitat. Het antwoord hierop is niet moeilijk te geven. Toch wijst de auteur absoluut niet met een belerend vingertje of geeft onomwonden aan wat zijn eigen mening is – hoewel die eigenlijk wel tussen de regels door te lezen is.

Al met al is Fatsoenlijke mensen stelen olifanten een onderhoudende en humorvolle roman met een interessant thema en kleurrijke personages. Dit debuut smaakt in ieder geval naar meer.