Minder intens dan Kind 44, maar wel van hoge kwaliteit

Voordat Tom Rob Smith als auteur wereldwijd doorbrak, schreef hij scenario’s voor onder andere de eerste Cambodjaanse soapserie. Hij wilde echter meer en besloot om aan het schrijven van een boek te beginnen, met als resultaat dat in 2008 zijn debuut Kind 44 werd uitgebracht. Dit is tevens het eerste deel van een trilogie en zowel voor dit begin als diens opvolger Kolyma (2009) was de Russische seriemoordenaar Andrej Tsjikatilo de inspiratiebron.

Na het overlijden van Joseph Stalin in 1953 is de Sovjet-Unie veranderd in een verdeeld land, maar pas nadat drie jaar later een geheime voordracht van diens opvolger Nikita Chroesjtstjov openbaar wordt gemaakt en waarin Stalin als moordenaar wordt beschuldigd, komt alles in een stroomversnelling terecht. Omdat niet iedereen vergevingsgezind is en alle martelpraktijken wil vergeten, willen verschillende groeperingen zich wreken op de oude garde. Voormalig MGB-officier Leo Demidov krijgt hier ook mee te maken. Daarnaast heeft zijn oudste geadopteerde dochter Zoya nooit geaccepteerd dat ze met haar jonger zusje Elena bij hem en zijn vrouw Raisa zijn ondergebracht.

In dit tweede deel van wat uiteindelijk een trilogie is geworden, staat Leo Demidov opnieuw volop in de schijnwerpers, maar dan ergens halverwege de jaren vijftig van de vorige eeuw. Hoewel een enkele keer heel summier wordt verwezen naar het voorgaande boek en wat daarin gebeurde, is Kolyma prima als afzonderlijk verhaal te lezen, hetgeen overigens ook de bedoeling was van de auteur. Deze keer is de plot vooral gericht op de Sovjet-Unie van vlak na het overlijden van Stalin, welk effect zijn schrikbewind op de bevolking heeft gehad, hoe de machthebbers ermee om zijn gegaan en eigenlijk ook dat het in het land bij lange na nog steeds niet rooskleurig is

De omstandigheden zijn over het algemeen een realistische weergave van hoe het er destijds aan toeging. Desondanks komen enkele scènes van de Hongaarse opstand in 1956, waar de auteur geleidelijk aan naartoe werkt, enigszins ongeloofwaardig over. De lezer kan zich hierbij afvragen of ze daadwerkelijk hebben plaatsgevonden zoals wordt beschreven. Dit alles neemt echter niet weg dat er wel degelijk een goed beeld geschetst wordt van de angstige situatie van toen. Vanzelfsprekend heeft de plot daarom ruim voldoende spannende momenten, waardoor je de vele gebeurtenissen van begin tot eind geboeid blijft volgen. Ook de privéperikelen waar Demidov en zijn gezin mee te maken hebben, blijven niet onderbelicht. Veel daarvan is te herleiden naar hun voorgeschiedenis en kunnen daarom niet los gezien worden van wat er met het land en de mensen gebeurt.

Smith’s schrijfstijl is toegankelijk en uitermate beeldend en het merendeel van de scènes is dusdanig geschreven dat het lijkt of je er als lezer zelf bij bent. Er zijn echter ook enkele momenten die minder bij het verhaal thuishoren, het spektakel is dan té gezocht en horen meer bij een spectaculaire actiethriller. In dit boek zorgen ze wel voor spanning en sensatie, maar sec beschouwd is het net wat te veel van het goede. Sommige personages komen eveneens een tikje ongeloofwaardig over. De wraakzuchtige bendeleidster Fraera is hier een goed voorbeeld van, maar ook het doen en laten van Zoya, de geadopteerde dochter van Demidov en zijn vrouw Raisa, doet de wenkbrauwen soms fronsen.

Ondanks deze kleine puntjes van kritiek is Kolyma zonder meer de moeite van het lezen waard. De thriller geeft een goed beeld van voormalig MGB’er Demidov, van de post-Stalin periode en van de worsteling van de Sovjet-Unie na diens dood. Het boek is minder intens dan zijn voorganger, maar desalniettemin van hoge kwaliteit.