Boeiend en bovenal indrukwekkend

Als cultuurhistoricus en archeoloog werkte David van Reybrouck mee aan een aantal tentoonstellingen over de menselijke evolutie en verrichtte hij onderzoek naar onder andere de geschiedenis van de Belgische archeologie. Hij is tevens bekend als schrijver van essays, proza, poëzie en theater. Zijn grootste succes was het in 2010 verschenen Congo: een geschiedenis, een verhaal over slavernij en kolonialisme in Belgisch-Congo. Voor dit boek ontving hij een aantal prijzen, waaronder de AKO Literatuurprijs. Eind 2020 verscheen Revolusi, waarin het kolonialisme in Nederlands-Indië en het ontstaan van de Republiek Indonesië besproken wordt.

Van Reybrouck heeft maar liefst vijf jaar lang aan Revolusi gewerkt. Hiervoor reisde hij af naar talloze landen en sprak met bijna tweehonderd mensen, waaronder een aantal nog levende getuigen van de onafhankelijkheidsstrijd die jarenlang geduurd heeft. Dat de auteur er zijn tijd voor genomen heeft, is goed te merken. Uit alles blijkt namelijk dat zijn research bijzonder grondig was: naast zijn interviews met een groot aantal mensen heeft hij een aanzienlijke hoeveelheid boeken, documenten, nieuwsberichten en andere teksten doorgenomen. Dit heeft zonder meer zijn vruchten afgeworpen, want behalve dat het een goed gedocumenteerde geschiedenis is over de totstandkoming van de Republiek Indonesië, is het ook een boek waarin naar voren komt met welke verschrikkingen de bevolking van het land door de eeuwen heen te maken heeft gehad.

Na een korte inleiding waarin de auteur het vergaan van s.s. Van der Wijck in 1936 beeldend beschrijft, gaat hij verder met een kort verslag van enkele aanslagen die op 14 januari 2016 plaatsvonden, net op het moment dat hij zich in een hotelkamer in Jakarta bevond. Deze voorvallen zijn in zekere zin illustratief voor de explosieve staat waarin het huidige Indonesië en hoofdzakelijk het voormalige Nederlands-Indië zich bevonden heeft. Een situatie die ruim vier eeuwen geleden begon en waar pas vijfenzeventig jaar geleden een einde aan kwam, hoewel er in de eerste jaren na het bekrachtigen van de onafhankelijkheid van het land nog regelmatig ongeregeldheden en oorlogshandelingen voorkwamen.

In zo goed als chronologische volgorde neemt Van Reybrouck de lezer mee van het jaar 1605 naar 1950 en enkele jaren later. Hij bespreekt de opkomst en ondergang van de VOC, maar ook de verhandeling in slaven waar deze onderneming zich eeuwenlang mee bezighield. Ook het zowel toen en vooral tegenwoordig omstreden optreden van Jan Pieterszoon Coen blijft niet onbesproken. De auteur besteedt veel aandacht aan de Tweede Wereldoorlog. Niet geheel ten onrechte, want de Japanse bezetting is van grote invloed geweest op de dekolonisatie van het eilandenrijk. Hoewel ook de Japanners voor veel gruwelijkheden verantwoordelijk waren, maakten ze wel een eind aan de Nederlandse overheersing. De twee politionele acties die na de oorlog plaatsvonden, blijven eveneens niet onderbelicht. Dit geldt ook voor de rol van kapitein Raymond Westerling; al dan niet in opdracht heeft hij heus schrikbewind gevoerd.

Hoewel een groot deel van Revolusi historische feiten betreft, iets waarover in veel andere boeken natuurlijk ook al geschreven is, voegt de auteur wel degelijk wat toe met de talloze gesprekken die hij onder andere met getuigen of familieleden van overledenen heeft gevoerd. De passages die hiervan in het boek opgenomen zijn – het betreft de periode vanaf het begin van de Eerste Wereldoorlog – zorgen ervoor dat de verhalen die zij te vertellen hadden gaan leven. Dit zijn dan niet alleen de verhalen van de Indonesiërs, maar ook die van Japanners en Nederlanders. Het is goed en minstens zo interessant dat Van Reybrouck het van twee kanten belicht. Zo kan iedereen zich een eigen mening over deze langdurige geschiedenis vormen.

De auteur sluit het boek af met een bibliografisch essay, waarin hij per hoofdstuk vertelt welke bronnen hij heeft geraadpleegd. Leuk om te weten, maar aan het eigenlijke doel van het boek voegt het niet veel toe. Desondanks is Revolusi een buitengewoon toegankelijk, boeiend en bovenal indrukwekkend boek over een van de zwartste perioden uit de Nederlandse geschiedenis.