Intrigerend, indringend en mooi

Van de Vlaamse dichteres Maud Vanhauwaert verscheen in 2011 haar eerste poëziebundel Ik ben mogelijk, maar omdat ze nieuwsgierig was naar het schrijven van een langer verhaal besloot ze op een dag ermee te beginnen. Toen ze hiermee klaar was, heeft ze nog geruime tijd getwijfeld om het uit te brengen. Na lang wikken en wegen kwam het er dan toch van en in het najaar van 2023 publiceerde ze haar debuutroman Tosca.

Na een lezing over de dichteres Vanja Lavrova ontvangt vertaalster en universiteitsdocent May Solovjov een Facebookbericht van de jonge Aline Verstraeten. Dit, maar ook de tekening die het meisje van haar heeft gemaakt, is het begin van een moeizaam verlopend contact. Het feit dat Aline regelmatig toespeling maakt naar het beëindigen van haar leven is daar mede debet aan. May trekt zich haar lot steeds meer aan, doet verwoede pogingen te achterhalen wat het meisje dwarszit zodat ze haar kan helpen, maar lijkt telkens tegen een muur aan te lopen.

De plot draait om een drietal personages en hierdoor kan onomwonden gesteld worden dat de auteur ervoor gekozen heeft om eenvoud boven overdaad te stellen. Het grote voordeel hiervan is dat er behoorlijk uitvoerig op hen ingegaan wordt en dat de lezer zich met elk van hen kan identificeren. Ze zijn geloofwaardig – dit geldt zelfs voor kat Machu Picchu, die ooit bij May en haar vrouw Lou is komen aanwaaien – en de omstandigheden en problemen waarin ze terechtkomen en waarmee ze te maken krijgen, komen in werkelijkheid ook voor en zijn over het algemeen realistisch. Het zal daarom niemand verbazen dat de roman verschillende thema’s naar voren brengt. Denk hierbij onder andere aan dementie, homofobie, zelfmoord en vruchtbaarheidsbehandelingen. Niet ieder onderwerp komt even uitgebreid aan bod, maar ze zijn wel alle uit het dagelijks leven gegrepen.

Aanvankelijk lijkt het erop dat de roman in een volledig andersoortig jasje is gestoken dan vaak gebruikelijk is, maar over het geheel genomen valt dit nogal mee. Het verhaal bestaat in feite uit één brief die May aan haar uitgever Daniël schrijft en waarin ze vertelt waarom ze zich het voorgaande jaar in stilzwijgen heeft gehuld. Dit is uiteraard een origineel concept, maar de opbouw heeft daarentegen niet het uiterlijk van een gangbare brief. Absoluut niet erg, want daardoor leven de ervaringen van May en Aline veel meer, ze zijn intenser, mede door wat het bijzondere en ogenschijnlijk schuchtere meisje in diverse berichtjes, brieven en later ook verbaal aan de oudere vrouw vertelt.

Hoewel de onderwerpen die in het boek onder de aandacht worden gebracht niet de vrolijkste zijn, heeft Vanhauwaert er wel voor gezorgd dat haar debuut geen zware bevalling is. Op toegankelijke en soms poëtische wijze beschrijft ze de vele situaties en zo nu en dan schuwt ze een luchtige noot niet. Tussendoor trakteert ze de lezer op een aantal gedichten die in meer of mindere mate allemaal met een gebeurtenis uit de roman te maken hebben. Toch kun je je afvragen wat de toegevoegde waarde van deze poëzie is, temeer omdat ze in relatie tot het verhaal tamelijk nietszeggend zijn.

Voordat May haar brief definitief afrondt, word je een aantal keren verrast en op het verkeerde been gezet. Het verhaal heeft bij vlagen zelfs een gezonde dosis spanning. Aan het eind van het relaas blijkt dat de lezer zich, overigens geheel onwetend daarvan, zich enigszins heeft laten misleiden door de twee protagonisten, want de waarheid is namelijk niet altijd zoals zij in eerste instantie lijkt te zijn. Dit alles maakt dat Tosca een intrigerend, indringend en mooi debuut is.