Prima debuut van veelbelovend auteur

De ster van Ramy El-Dardiry lijkt rijzende. In 2020, dus nog niet eens zo heel lang geleden, won hij de El Hizjra Literatuurprijs, een aanmoedigingsprijs voor literair talent. Drie jaar later was het opnieuw raak, want zijn in 2023 verschenen debuut Tussen morgenzee en avondland werd in datzelfde jaar bekroond met De Bronzen Uil. Voor deze roman heeft hij zich laten inspireren door een grote hoeveelheid mensen, plaatsen, boeken en films, maar autobiografisch is het boek in geen geval. Alle personages en gebeurtenissen zijn volledig fictief.

Marije en Nessim, de ouders van Amir, zijn al geruime tijd geleden gescheiden. Zijn vader woont sindsdien weer in Alexandrië, zijn moeder nog steeds in Limburg. Op een dag hoort Amir dat zijn vader een week daarvoor is overleden en begraven. Hij houdt deze informatie voor zich, omdat hij niet herinnerd wil worden aan de Egyptische stad en de man die zijn gezin voor een ander verliet. Dit gaat echter niet zomaar, want Alexandrië blijft in zijn dromen namelijk tevoorschijn komen. Hierdoor lukt het hem niet, net als Nessim destijds, de stad te vergeten.

De roman bestaat uit twee delen die ieder een iets andere strekking hebben, maar desalniettemin één heel duidelijke gemeenschappelijke factor hebben, namelijk de stad of streek waar een aantal personages, of ze het nu willen of niet, een connectie mee heeft. Deze locaties, de Egyptische havenstad Alexandrië en het Limburgse natuurgebied Sint-Jansberg hebben beide een belangrijk aandeel in de plot en El-Dardiry laat hen daarom, alsof ze twee individuen zijn, hun eigen verhaal vertellen. Een aardig idee, soms interessant, maar heel erg levendig is dit allemaal niet. Door de toon is vooral wat Alexandrië te zeggen heeft nog weleens saai. Haaks daarop staan de lotgevallen van Amir, zijn verloofde Guusje, Nessim en Marije. Met hen kan de lezer zich zonder meer identificeren en de verhaallijnen vanuit hun perspectief – die van Guusje en Marije zijn overigens aanzienlijk beknopter – zijn écht uit het leven gegrepen en spreken daarom aanmerkelijk meer aan.

Omdat de auteur een Egyptische achtergrond heeft, weet hij als geen ander hoe het is om als immigrant in Nederland te leven, waarbij het er eigenlijk niet toe doet of je er wel of niet geboren bent. Veel mensen kijken anders tegen je aan en blijven dat doen. Amir kan daarom beschouwd worden als de personificatie van hen die zich in zo’n situatie bevinden. Behalve deze problematiek heeft El-Dardiry ook nog diverse andere thema’s in zijn roman verwerkt. Denk hierbij bijvoorbeeld aan gemengde huwelijken en cultuurverschillen. Mede daardoor, maar eveneens omdat enkele waargebeurde historische feiten aangehaald worden, is het verhaal over het algemeen behoorlijk realistisch. Soms krijg je zelfs de indruk dat de auteur uit eigen ervaringen put, hoewel hij zelf aangeeft dat hier in feite geen sprake van is.

Vaak komen de gevoelens van de personages erg goed over, zoals de worsteling waar Amir mee zit als hij hoort dat zijn vader overleden is, terwijl hij hem al vele jaren geleden dood heeft verklaard. Maar tevens de innerlijke strijd van de jonge Nessim als hij hevig verliefd wordt op een meisje van joodse afkomst, iets dat zeker in het Egypte in de jaren zestig van de vorige eeuw absoluut niet kon, wordt goed overgebracht. Ondanks dat de diverse persoonlijke dilemma’s en andere problematiek meestal niet de meest eenvoudige zijn, heeft de auteur zijn debuut zodanig geschreven dat het geen al te zware kost is. Soms is het even doorbijten, maar het grootste deel is de roman erg toegankelijk en vlot, waarbij regelmatig ook nog eens mooi en bijna poëtisch taalgebruik wordt gehanteerd.

Dit alles maakt dat Tussen morgenzee en avondland, de prachtige titel wordt aan het eind duidelijk, een prima debuut van een veelbelovende auteur is.