Enerzijds intrigerend, anderzijds eentonig en saai

Fien Veldman, die altijd heeft gedacht dat ze journalist zou worden, begon aan het eind van haar studie Literatuurwetenschappen met het schrijven van fictie. Aanvankelijk alleen voor verhalenwedstrijden, voornamelijk om inkomsten te genereren. Ze won diverse prijzen met haar essays en kwam erachter dat ze van schrijven ook haar beroep kon maken. In 2023 bracht ze haar debuutroman Xerox uit.

Vanuit een eenvoudige wijk van een provincieplaatsje is een jonge vrouw naar een grote stad verhuisd om haar verleden achter zich te laten. Ze werkt als medewerkster klantenservice bij een pas opgericht bedrijf en de printer, waar ze brieven op uitprint, is haar enige uitlaatklep. Ze vindt dit prima, want ze kan haar verhalen aan hem kwijt. Als ze op een dag een afhaalbericht voor een pakket van een onbekende afzender ontvangt, moet ze, tegen haar zin, haar kantoorruimte én gesprekspartner regelmatig verlaten.

In eerste instantie lijkt de naamloze vertelster van het grootste deel van het verhaal een heel gewone vrouw te zijn die volop in het leven staat. Ze woont in een eveneens naamloos blijvende stad, waarin overigens met een klein beetje verbeeldingskracht Amsterdam herkend kan worden, en heeft een baantje waar ze ogenschijnlijk tevreden mee is. De lezer krijgt een ander beeld van haar als op een bepaald moment tot hem doordringt dat de cursieve tekstfragmenten dialogen zijn die aan de printer op haar tafel gericht zijn. Daarvoor denk je nog dat dit haar gedachten zijn, of herinneringen, maar niets blijkt minder waar. Totaal verknipt is deze jonge vrouw echter niet, misschien alleen wat meer terughoudender en teruggetrokkener dan anderen, meer is het in feite niet.

De dialogen, en eveneens in het verhaal, dat overigens uit vier delen met elk hun eigen strekking bestaat, een monoloog van de als personage beschouwde printer zorgen er wel voor dat je ruim voldoende over de vertelster te weten komt. Denk hierbij aan een aantal gebeurtenissen uit haar verleden. De ene keer zijn haar gesprekken met de printer en wat het apparaat zelf te vertellen heeft interessanter dan de andere keer, daarom kan de roman niet volledig boeien. De auteur schetst echter voldoende situaties die de lezer nieuwsgierig maken. Voorbeelden daarvan zijn de zoektocht naar het pakket, de vraag wat erin zit en een lichtblauwe post-it die op de voordeur van de jonge vrouw is geplakt. Dergelijke situaties zijn zelfs een klein beetje spannend.

Personages en locaties worden door Veldman bewust naamloos gehouden. Door deze keuze zijn ze inwisselbaar, want de personen kunnen in feite iedereen zijn, en de steden overal ter wereld. Op werkplekken ben je vervangbaar en in veel gevallen een onbeduidend nummer, ook al kun je zelf denken dat je onmisbaar en belangrijk bent. Een nadeel van deze anonimiteit is dat je je eigenlijk echt nergens mee verbonden voelt, hoewel de emoties van enkele karakters wel degelijk een rol spelen en je dan toch enigszins met hen meevoelt. Aan het eind van de plot komt het thema digitalisering nog even naar voren en realiseer je je dat de ontwikkeling van de kunstmatige intelligentie nog lang niet op zijn retour is. Hiermee heeft de roman een onmiskenbaar actueel tintje.

De schrijfstijl van de auteur is prettig, vaak beeldend, eigentijds en zo nu en dan cynisch. Het is daarom niet verwonderlijk dat het boek uitermate vlot leest. Toch is Xerox een eigenaardig en wellicht zelfs bijzonder debuut. Enerzijds intrigerend, anderzijds wat eentonig en saai. Maar één ding is zeker, opvallend is de roman wel.