Een boek dat de tranen laat vloeien

‘Mischling’, Affinity Konar koos een beladen woord als titel voor haar debuut. Een debuut dat inslaat als een bom en de lezer leeg en toch zó vol van emoties achterlaat. Gevoelens van woede, verbittering en verdriet zullen de lezer overvallen, wanneer deze de helse geschiedenis van de tweelingzusjes Stacha en Perle leest. De Joodse tweeling komt tijdens de Tweede Wereldoorlog terecht in Auschwitz en ze worden vanwege hun Arische uitstraling de ‘lievelingetjes’ van nazidokter Josef Mengele. De experimenten eisen hun tol en de zusjes raken steeds verder van elkaar verwijderd, ieder gehuld in hun eigen cocon van ellende.

De Tweede Wereldoorlog: hoeveel is daar nu niet al over geschreven? Het blijft echter een fascinerend thema. Mischling is niet het zoveelste boek over WO II, maar is origineel, uniek en bovenal verrassend angstaanjagend. Konar richtte zich namelijk op de ‘Engel des Doods’, Mengele, die de Joodse kampgevangenen gebruikte als proefkonijnen voor onmenselijke experimenten. Het bevriezen van ledematen, verwijderen van organen en het toedienen van gevaarlijke stoffen; zomaar een greep uit diens duivelse praktijken. Zijn bijzondere interesse ging uit naar twee- en drielingen. De twaalfjarige tweelingzussen Stacha en Perle komen ook onder de hoede van Mengele, die zich in het boek ontpopt als de ideale suikeroom. Deze griezelige, misplaatste vriendelijkheid maakt Mengele een nog angstaanjagender persoon. De ene keer stopt hij zijn tweelingen suikerklontjes toe en de andere keer voedt hij hen met een injectienaald. Zo ondervindt Stacha ernstige zicht problemen als Mengele een spuit in haar oog zet; een verwijzing naar het injecteren van een blauwe stof om de Joden ‘Arische’ ogen te geven. Hoewel Mengeles proefjes ronduit krankzinnig zijn, tonen Stacha en Perle zich gedienstig. Hun uitzonderlijkheid is een garantie van uitzondering op eliminatie, een kans om de dood te ontlopen. De dood, die zich iedere dag weer in een andere gedaante toont…

De gebeurtenissen, de personages en de omgeving: alle ingrediënten voor een hartverscheurend drama kunnen van het lijstje worden gevinkt. Toch was dit blijkbaar voor Konar niet genoeg. Haar stijl is namelijk zéér gedramatiseerd: “Het moest haar pijn wel zijn. Hij was te mooi om in mij te zijn ontstaan, want hij trok fijngevoelig door mijn lichaam en danste pijnlijke pirouettes door mijn zenuwen.” Al vanaf het begin is er een overdaad van metaforen, clichés en vergezochte beeldspraak. De dramatische toon is meteen gezet en de lezer voorziet meteen: dit wordt een grootse tragedie. Een tragedie in de meest positieve zin van het woord, zo blijkt. De aangrijpende manier waarop zowel Stacha als Perle ieder hun verhaal vertellen, past vooral bij het aanstellerige karakter van Stacha. Perle is de oudste, de rustige van de twee, en Stacha verafgoodt haar. Zó zeer dat ze Mengele smeekt om Perle te hoeden voor het kwaad. Deze wens wordt niet ingewilligd. Integendeel. Op een dag verdwijnt Perle en ieder teken van leven ontbreekt. Stacha, de ‘sterkere’, vindt kracht bij de knappe, Arisch uitziende Peter en Feliks, die zijn tweelingbroer heeft verloren. Wanneer Mengele zijn biezen pakt en de ‘dierentuin’ verlaat, is het einde van Auschwitz snel nabij. Het betekent voor Stacha echter een nieuw begin, want zij gaat samen met Feliks op zoek naar haar verdwenen zus.

De woorden waarmee die zoektocht worden beschreven, zijn – zoals gezegd – dramatisch van aard, maar dit heeft een gunstig effect. Dit verhaal raakt je in het binnenste van je ziel, het doet je rillen, beven en soms voel je de tranen opkomen. Het is des te meelijwekkender, omdat je als lezer meekijkt vanuit het perspectief van een kind. Konar heeft de meest innemende personages gekozen om dit verhaal te vertellen. De onschuld zelve is geplaatst in de meest schuldige omgeving ooit. Die kinderlijke onwetendheid en hun drang om alles te begrijpen; het blijven kinderen, zelfs op een afschuwelijke plek als Auschwitz. Het is een eerlijk verhaal, waarin historische feiten op een huiveringwekkende, goede manier met elkaar zijn vermengd.