Natalia: een choquerend familieportret

Voor haar debuutroman Natalia dook Roxanne Veletzos in het verbazingwekkende verleden van haar Roemeense moeder. Tijdens de hoogtijdagen van de nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Roxanne’s moeder aangetroffen op de trappen van een verlaten pand en vervolgens geadopteerd door het rijke koppel Anton en Despina. Hoewel de ingrediënten voor een spannende plot voor het grijpen liggen, is de stijl die Veletzos bezigt soms wel erg beladen van dramatiek en metaforen.  

Droevig verhaal, droevig begin: al op de eerste pagina lezen we over het kleine ‘weesje’ Natalia, die zich afvraagt wanneer haar ouders haar weer komen ophalen. Ze zit eenzaam te rillen op een trap totdat een zorgzame vrouw haar meeneemt naar het weeshuis. Vervolgens lezen we over de vergeefse pogingen die het in weelde levende stel Anton en Despina doet om een kind te krijgen. Door een niet te stillen verlangen naar een kind, besluiten ze een meisje te adopteren: Natalia. De schuchtere Natalia groeit op binnen het liefdevolle gezin van Despina en Anton. Niet veel later wordt hun geluk in de kiem gesmoord met het gruwelijke beleid van de dictatoriale Ion Antonescu, die koning Carol II afzet en diens plaats inneemt. Zijn antisemitistische overtuigingen leiden ertoe dat duizenden Joden uit hun huizen en winkels worden gesleurd en mishandeld, soms met de dood tot gevolg. De familie valt niet ten deel aan de martelingen, maar zij worden gehekeld om hun rijkdom. Nog meer dan het antisemitisme, kun je duidelijk de communistische invloeden merken. Het leventje van de familie van Natalia boet langzaam in aan luxe: eerst doet moeder Despina afstand van haar bontjassen, vervolgens van hun bediendes en tenslotte van hun huis. Ook de karakters van de personages maken een grote verandering door: zijn de ouders van Natalia eerst nog joviaal naar vreemdelingen toe (zo bieden ze de verarmde jongen Victor een baan aan), langzamerhand vergrijst zowel hun uiterlijk als innerlijk. Hoezeer de wereld zich ook tegen hen keert, ze willen maar één ding: een goede toekomst voor hun adoptiedochter Natalia.  

De mogelijkheid dat Natalia ooit weer zal worden herenigd met haar échte ouders, maakt dat je dit boek blijft lezen. Je wilt weten of er een mooie toekomst is weggelegd voor Natalia. Iets wat minder beklijft, is de schrijfstijl. Hoewel de enscenering van dit verhaal al dramatisch genoeg is, doet de schrijfster daar een schepje bovenop door te kiezen voor een eveneens dramatische schrijfstijl. Wanneer Veletzos de gedachtegangen van Natalia parafraseert, is het eerder of we te maken hebben met een dramaqueen uit een van Shakespeare’s toneelstukken: overdreven tot op het bot en typerend om één eigenschap. Niet bepaald een jong meisje van vlees en bloed. Met zinnen als ‘Dan kon ze haar geest toestaan af te dwalen’, worden zulke mijmeringen van Natalia verwoordt. Als lezer zal je moeten bepalen of je meegaat in de zwijmelachtige beschrijving van alle misère of moeten vaststellen dat de zinnen met onophoudelijke hyperbolen je ergernis te veel opwekken. Het verhaal, waarvan we weten dat het waargebeurd is, was realistischer overgekomen als het niet zo dramatisch was opgetekend. Hier tegenover staat dat het leestempo wel prettig is. Er zijn genoeg tijdsprongen die doen vermoeden dat het boek vlot geschreven is. Over de periode waarin de familie geteisterd wordt door de oorlog en de bittere kou, wordt het langst uitgeweid en dat is opmerkelijk. Wie de achterkant van dit boek leest, zou namelijk verwachten dat er iets meer te lezen valt over de ‘hartstochtelijke relatie’ die Natalia met Victor krijgt. In principe gebeurt er akelig weinig in het verhaal.  

Geprezen kan Veletzos worden om het inzicht dat zij ons biedt over het Roemenië van de Tweede Wereldoorlog. Niet alleen betreft dit verhaal één grote geschiedenisles, maar ook is het een verhaal over wat oorlog met ons doet en de botsende visies die daarbij komen kijken. Zeker een mooi boek, maar een tikkeltje dramatisch.