De zwakte die 'liefde' heet

Een Amerikaanse docent in Sofia vindt de liefde bij een mannelijke prostituee, genaamd Mitko. Homo-emancipatie is een ver van hun bed show in Bulgarije, getuige de geheimzinnigheid rondom de ontmoetingen en afspraakjes tussen de ik-verteller en Mitko. De stoere Mitko toont zich sterk economisch afhankelijk van de docent, die hij een ‘vriend’ noemt en tegelijkertijd seksueel bevredigt. Deze bevreemdende situatie drukt zwaar op de hoofdpersoon, de ik-verteller, die zich gedwongen voelt afstand te nemen van zijn grootste zwakte.

Auteur Garth Greenwell (1978) baseerde Wat van jou is op zijn eigen ervaringen in Sofia, waar hij als literatuurdocent lesgaf op the American College. Greenwill toont met zijn verhaal niet alleen grootse cultuurverschillen tussen het westen en het oosten, maar schetst ook een totaal andere belevingswereld. De ik-verteller zit in een moeilijke situatie: hij bevindt zich niet alleen in een ander land met een compleet andere taal en andere manieren van uitdrukken, maar moet ook uiterst voorzichtig omgaan met zijn homoseksuele geaardheid. Zo ontmoet hij in een afgelegen plek voor homoseksuelen de prostituee Mitko, die een onuitwisbare indruk op hem achterlaat. Het liefst zou de ik-verteller de prostituee voor altijd in zijn hart willen sluiten, maar Mitko is een onstabiele persoon die slechts om de zoveel tijd bij de ik-verteller aanklopt voor hulp. Mitko is op de hoogte van diens affectie en maakt hier misbruik van door zijn seksuele gunsten te blijven verlenen. Mitko en de ik-verteller hebben een gedwongen vriendschap, aangezien de ik-verteller duidelijk meer wil van Mitko, maar Mitko kan hem dit niet geven.

Mitko is moeilijk in woorden te vangen, evenals zijn acties. De gedachten van de ik-verteller zijn er niet minder chaotisch om en de ellenlange zinnen laten het geschrevene er uit zien als een stream-of-consiousness. De lange woordenstromen zijn in het begin nog mooi en geven het verhaal iets melodramatisch dat goed bij de setting past. Op den duur gaat de schrijfstijl van Greenwell echter vervelen. De lezer wordt haast geen adempauze gegund door de tangconstructies en het gemis van een duidelijke structuur in de zinnen. De beschrijvingen zijn echter treffend en gedetailleerd. Zelfs van de minder opzienbarende gebeurtenissen, zoals een vlieg in de bus of een treinreis met een verveeld jongetje, maakt Greenwell een mooie momentopname die je daarna niet meer snel zult vergeten.

Het vaste verhaal over de ik-verteller en Mitko wordt in het middenstuk losgelaten, waar de ik-verteller reflecteert op zijn jeugd en ingaat op de afkeer van zijn vader en vrienden op zijn geaardheid. Een ingrijpende periode die ervoor zorgde dat de ik-verteller zich voor zichzelf is gaan schamen. Deze schaamte wordt niet in Sofia getemperd, maar juist aangewakkerd. De ik-verteller zoekt duidelijk nog steeds naar erkenning, maar Mitko’s gedrag maakt hem enkel onzekerder. Tevens is dit een zoektocht naar een houvast, naar afhankelijkheid en bovenal naar echte liefde.

Het is een vlot boek, goed overdacht en de persoonlijke inbreng van Greenwell brengt dit verhaal naar een hoger niveau. Er is seksuele spanning zonder dat het vulgair wordt. Dit is een halfslachtige liefdesverklaring aan een liefde die zich nooit als zodanig heeft kunnen definiëren: “Liefde is niet alleen een kwestie van naar iemand kijken, geloof ik nu, maar ook samen met iemand kijken, onder ogen zien wat de ander onder ogen ziet.” Waar de fantasie de overhand heeft in het eerste gedeelte van het boek, waar de hoofdpersoon hoopt dat een ander alleen van hem wordt, is het laatste, derde gedeelte van het boek veel realistischer en staat de hoofdpersoon – ouder en wijzer – sterker in zijn schoenen. Dit is een Bildungsroman, waarin we geen jonge held volgen, maar een ouder exemplaar dat eindelijk zichzelf mag zijn. Iemand die weet dat liefde betekent dat iemand neemt, maar ook geeft. De ik-verteller is alleen maar de gever, terwijl Mitko alleen maar een nemer is. Het is een relatie die door alle omstandigheden gedoemd is te falen.