Zo schunnig als Brusselmans

Wie had gedacht dat Herman Brusselmans (1957) het na zijn 75ste boek Hij schreef te weinig boeken wel welletjes zou vinden, heeft het mis. In Zo dom als Einstein horen we Brusselmans via zijn personages spreken. De dialogen zijn weer zo rauw en flauw als altijd. Ze staan bol van de seksistische, denigrerende en maatschappijkritische opmerkingen, waarbij niemand wordt gespaard. Zelfs Brusselmans niet. 

Twee toneelspelers van het lokale theatergezelschap De doos van tante Flora zitten aan het bier in café De Knock. Een plek in – hoe kan het ook anders – Brusselmans geliefde woonplaats Gent. Vraagt de een aan de ander of hij hapjes zou eten waar een gehandicapte met zijn ‘zweetpoten’ aan heeft gezeten. De toon is meteen gezet. Discriminerende en vrouwonvriendelijke opmerkingen moet men maar niet al te nauw nemen, lijkt het credo van Brusselmans. De beledigingen aan het adres van collega-schrijvers (van het ‘kutboek’ van Heerma van Voss tot de kut van Op de Beeck) vliegen je om de oren. Het mensbeeld van Brusselmans is verbijsterend pessimistisch: zijn twee protagonisten Joost en Flip zijn losers van de eerste orde, een echtpaar met een gehandicapte dochter wordt neergezet als ‘dom’ en Brusselmans schuwt iedere vrouw die een beetje lonkt naar feminisme. Is er dan helemaal niemand voor wie Brusselmans enig respect heeft? O jawel, een zekere langharige, bebrilde Gentse schrijver. In hoofdstuk 5, waar de schrijver de literaire ‘vierde wand’ doorbreekt en naar voren treedt als de auteur van het verhaal, lezen we enkele zeer positieve woorden van Brusselmans over Brusselmans. “Ik ben een talentvol auteur, die nooit van wijken weet,” proclameert Brusselmans stellig.

Daarin moet je hem wel gelijk geven. In de boeken van Brusselmans, die deels autobiografisch zijn, leeft hij doorgaans van sigaret naar sigaret. In Zo dom als Albert Einstein lijkt schrijven hetgene te zijn dat Brusselmans harder nodig heeft dan zuurstof. Door de ellenlange zinnen met talloze nuanceringen lijkt het alsof Brusselmans zijn pen op het papier heeft gezet met de intentie om die nooit meer weg te halen. Hij wil niet alleen aantonen dat hij kan schrijven, maar ook dat hij vrouwen tot hoger genot kan brengen. De frequentie van het woord ‘kut’ en bovenal ‘anus’ in dit boek is dan ook heel hoog. Het liefste lijkt Brusselmans te praten over dingen die in een anus geduwd moeten worden (van dildo’s tot cornetten), zoals in die van André Hazes. Alle schunnige, seksistische praat daargelaten, is het boek vooral humoristisch geschreven. Dit boek is niet geschikt voor tere zieltjes, maar wél voor hen die van zwarte humor houden. Of voor lezers die het waarderen als er een spel met de taal wordt gespeeld. Zo kaart Brusselmans – middenin het verhaal over Joost en Flip – de schrijfwijze van een bepaald woord aan en gaat dan doodleuk verder. Ook de inmenging van Brusselmans in zijn eigen verhaal en de rol die hij zich toedicht zijn komische verrassingen in het boek. 

Wie de boeken van Brusselmans bijhoudt en leest, krijgt iedere keer een update van diens leven. Brusselmans werk als schrijver is zo verbonden met zijn privéleven, dat de grens tussen fictie en non-fictie in zijn boeken wegvalt. Hoewel Brusselmans een ogenschijnlijk interessant leven heeft en het natuurlijk ‘shockerend’ moet voorkomen hoezeer hij en zijn jonge vriendin op seks belust zijn, vraag je je wel geregeld af wat je moet met al die intieme passages. Zo zweren Brusselmans en zijn vriendin op hun geslachtsdeel dat ze van ‘elkaar’ zijn. Gegrepen uit het leven!

Of je Brusselmans moet geloven op zijn woord, komt niet im Frage. Het gaat hier om een observator, iemand die de werkelijkheid deformeert en aan de haal gaat met de heilige huisjes die de maatschappij in elkaar heeft getimmerd. Brusselmans bekritiseert de hedendaagse maatschappij met  cynische ondertoon (of ja, spreek gerust van bóventoon) en daar komen jij en ik ook niet onderuit.