Weldoordachte thriller die stemt tot nadenken

Vraag een willekeurig aantal boekenliefhebbers 'Wie is Iain Levison?' en de meerderheid zal je een antwoord schuldig blijven. Niet zo verwonderlijk want zijn eerdere in onze contrijen uitgebrachte boeken Niksom handen (2005) en De overvaller (2008) stierven tussen het massale aanbod een stille dood. Jammer want deze Schotse auteur is best wel het lezen waard, al is het maar om de stevige portie maatschappijkritiek die hij in zijn boeken verwerkt. Geboren in een achterstandswijk in Abberdeen verhuisde hij als tiener naar een welstellende buurt in de Verenigde Staten en ondervond zo aan de lijve de economische ongelijkheid tussen de diverse sociale klassen. Een thematiek die hij, net als bijvoorbeeld die rond wapenwetgeving, maar al te graag verwerkt in zijn verhalen en dit vaak op vrij cynische manier.

Voor zijn nieuwste boek De Gedachtelezer wou hij het anders en moet het cynische wijken zonder evenwel ooit helemaal te verdwijnen. We maken kennis met Jared Snowe, een eenvoudige politieman die tijdens een routine interventie tot zijn verbijstering vaststelt dat hij de gedachten van de verdachte kan lezen. Niet enkel die van de verdachte, maar ook die van zijn toegesnelde collega. Een gegeven waar Snowe al snel de voordelen van inziet want zo kan hij snel inspelen op datgene wat een verdachte zegt of juist niet zegt, iets wat zeker bevorderlijk zal zijn voor zijn verdere carrière. Maar hij is niet alleen. Ook politiemoordenaar Denny Brooks beschikt over deze gave en de FBI is hiervan op de hoogte. Zij besluiten hier hun voordeel mee te doen en halen Brooks uit z'n dodencel om hem vervolgens in te zetten bij een geheime missie. Maar wanneer Brooks ontsnapt loopt het goed fout. Op zoek naar de juiste man om hem terug te vinden komt FBI agente Terry Dyer uit bij Jared Snowe, van wiens gave ze ondertussen ook op de hoogte is. Het idee klinkt logisch: 'Een gedachtelezer vang je met een gedachtelezer', maar wie had ooit kunnen vermoeden dat beide mannen kort nadat ze elkaar ontmoetten de handen in elkaar zouden slaan om op zoek te gaan naar het geheim dat hen beiden met elkaar verbindt?

Gedachtelezers zijn zeker niet nieuw in het boekenwereldje, maar kunnen wel nog garant staan voor originele verhalen. Dat bewijst Iain Levison zonder enige twijfel met De Gedachtelezer. Niet meteen een titel die uitblinkt in creativiteit, maar wat volgt is weldoordacht, origineel, spannend, grappig én stemt tot nadenken. 

Levison gaat voortvarend van start met de introductie van Jared Snowe en de beschrijving van de ontdekking van diens 'gave'. Bevreemdend en hilarisch, waarbij de weergave van Jared's gedachten zorgt voor een soort luchtigheid die in het verdere verloop van het verhaal niet meer zal verdwijnen. De verwachtingen zijn meteen hooggespannen en als niet veel later ook Denny Brooks en Terry Dyer, de andere twee hoofdrolspelers, aan de lezer voorgesteld zijn ligt niets meer de start van een adembenemend, hallucinant verhaal in de weg.

Inspiratie deed Levinson op tijdens zijn verblijf in China, waar de overheid er geen geheim van maakt zijn burgers te monitoren via allerlei moderne communicatiemiddelen en technische snufjes. Ze weten (bijna) alles en kunnen ingrijpen waar maar nodig, een gegeven waar maar weinig mensen zich feitelijk van bewust zijn. Met veel vaart laat Levinson de huidige mogelijkheden zien en verwerkt deze op een even adequate als doeltreffende wijze in het verhaal, waarbij Snowe en Brooks fungeren als soort van doorgeefluik. Samen met een weloverwogen woordkeuze en vrij lineaire doch logische opbouw creëert Levinson een soort van urgentie waar nog nauwelijks aan te ontkomen valt. Sociale media en andere moderne snufjes zullen na het lezen nooit meer hetzelfde zijn.

In Frankrijk is De Gedachtelezer - met de misschien wel beter gekozen titel Ils savent tout de vous - inmiddels een groot succes en er zijn weinig of geen redenen te bedenken waarom dit ook niet in Vlaanderen en Nederland het geval zou kunnen zijn. Jammer van een paar al dan niet bewuste losse draadjes, maar de boodschap is duidelijk overgebracht. En meer moet dat soms niet zijn.