Uitbundig prentenboek over gemis

Zoals in de fotografie zwart-wit iets kunstigs heeft, zo ook krijgt dit prentenboek in grote zwart-witte potloodplaten alleen daarom al iets bijzonders over zich. En het wordt alleen maar bijzonderder als je het doorbladert, leest en besluit: wat een mooi kijk- en begrijpboek over verdriet. Of hoe zelfs de dood iets moois oplevert. Er is een ook limited editie van iets groter formaat en covers van dik karton.

De dag na de begrafenis van mijn moeder stond er opeens een grote blauwe reiger in onze tuin. We hebben een grote tuin en heel wat vogels voelen er zich thuis, maar een reiger hadden we hier nog nooit gezien, te meer omdat er geen vijver is. Omdat het zo vlak na haar plotse dood was en de reiger zo ongewoon, legde ik als vanzelf een verband. Kwam ze in deze vorm nog even een kijkje nemen, afscheid nemen? Of zag ik haar nu in dieren en dingen, 'in allemaal losse stukjes'?

Precies dit gevoel roept Altijd dichtbij op: iemand die dood is, is niet weg, maar herkenbaar 'in duizenden gezichten' – in een vlinder, een vogeltje of een aapje dat je komt storen in je verdriet, in een warme wind, altijd dichtbij. Deze troostende gedachte ontwikkelt het jongetje Babu in de loop van dit boek. Eerst begrijpt hij niets van de dood van zijn oma en zit hij met een heel naar gevoel, maar schudt het van zich af en wil flink zijn. Langzaam maar zeker ziet hij hoe oma nabij blijft in kleine en gewone dingen.

De Limburgse illustrator Mark Janssen mag dan een doodgewone naam hebben – die grappig genoeg ook heel internationaal klinkt – zijn boeken zijn dat niet. Bijvoorbeeld Niets gebeurd of Dino’s bestaan niet zijn leuke, kleurrijke en goed bedachte prentenboeken die heel precies in termen van kinderfantasie passen. Na bijna twintig jaar voorbereidend werk als illustrator van honderden kinderboeken was Janssen dan ook klaar voor een eigen oeuvre. Daar voegt hij nu Altijd dichtbij aan toe: een ernstiger, maar niet minder hartverwarmend prentenboek over gemis. Zonder kleur, maar niet minder uitbundig: de dubbele pagina’s grote potloodtekeningen in vele tinten grijs, zwart en wit zijn uitvoerig gevuld met lijnen, vegen, streepjes, krullen, puntjes… die samen heel gedetailleerde kijkplaten maken vol leven en onzichtbare kleuren. Aardig is hoe de weldadige plantengroei en talloze vogels die toekijken in haast alle platen terugkomen en heel eigen vormen aannemen.

Voor Janssens doen is er ook vrij veel tekst onder de platen, maar nergens staat een woord te veel. Door de vormgeving van die tekst in kolommen doen ze aan als verzen van een gedicht, wat de poëzie van de tekeningen alleen maar versterkt. Door woorden van een zin onder elkaar te plaatsen of zinnen apart te zetten, krijgen ze meteen ook meer gewicht. Het maakt het prentenboek heel geschikt om samen met je kind te lezen, om voor te lezen terwijl het verdwaalt in de drukke tekeningen.

De jonge lezer merkt meteen dat het verhaaltje ergens ver weg is. Maar ook al is het gesitueerd in Nepal (de auteur is er klaarblijkelijk een paar keer geweest), het is toch ontroerend herkenbaar voor kinderen in Nederland en Vlaanderen. Al is de locatie exotisch – met vreemde flora en fauna, met tempels en beelden van olifanten – het gevoel dat uitgedrukt wordt, is universeel en in alle culturen even troostend.

De reiger is kort nadien nog een paar keer langsgekomen, maar ik heb hem nu al even niet meer gezien. Niet erg, ik zie mijn moeder nog steeds in andere kleine dingen.